Vendimi i Fondacionit të Shoqërisë së Hapur (OSF) për të mbyllur një pjesë të madhe të operacioneve të tij evropiane befasoi shumë – duke përfshirë shumë armiq të themeluesit të tij, George Soros, shkruan Politico, në qasje shqetësuese në emër të liberalizmit në kontinent.
Historikisht, asnjë fondacion tjetër nuk ka bërë më shumë për të ndërtuar dhe mbështetur shoqërinë civile evropiane. Duke i inkurajuar fillimisht disidentët nga prapa Perdes së Hekurt, duke përfshirë Hungarinë vendase të Soros – sot është e vështirë të gjesh një organizatë jofitimprurëse (ose iniciativë të interesit publik) e themeluar që vepron në të gjithë Bashkimin Evropian, e cila në një moment nuk ka përfituar nga mbështetjen e fondacionit.
Dhe është pikërisht kjo natyrë e rrënjosur dhe e kudondodhur e mbështetjes së OSF-së për shoqërinë civile në BE, e kombinuar me kapacitetin e saj të madh financues dhe mbështetjen profesionale, që e bën këtë vendim të papritur për t’u larguar thellësisht konsekuent.
Për shkak të pranisë masive strukturore të OSF-së brenda shoqërisë civile të BE-së – ekuivalente me afërsisht një të tetën e 1.5 miliardë eurove të shpërndara çdo vit – tërheqja e saj kërcënon mbijetesën e shumë organizatave jofitimprurëse, shumë prej të cilave veprojnë si një mbikëqyrës demokratik.
Dhe për shkak të mungesës së fondeve alternative, ndër ato më të rrezikuara janë OJQ-të që merren me tema të lidhura me teknologjinë – nga përpjekja për të frenuar përmbajtjet e dëmshme në internet me ndihmën e inteligjencës artificiale deri te gjurmimi i mbikëqyrjes së pakontrolluar të shtetit dhe përdorimi i spyware, si dhe ato të fokusuara në çështje shumë të kontestuara si gjinia, të drejtat e pakicave dhe emigrantëve, si dhe drejtësia racore.
Parë nga ky këndvështrim, tërheqja e Soros nuk mund të vinte në një moment më të keq për projektin evropian, duke qenë se ai po sfidohet nga partitë nacionaliste dhe populiste që refuzojnë vlerat thelbësore “të hapura” të bllokut dhe së shpejti do ta gjejnë veten të çliruar nga mbikëqyrja që organizatat e mbështetura nga OSF kërkojnë të zbatojnë.
Por ka edhe më shumë, pasi boshllëku i lënë nga financimi i OSF-së së shpejti mund të plotësohet nga donatorë konservatorë dhe fetarë të krahut të djathtë. Donatorë të tillë tashmë janë shfaqur, veçanërisht në vende si Polonia dhe Italia, për të mbështetur organizatat kundër abortit dhe LGBTQ+ dhe dhënia e tyre është normalizuar. Përpara zgjedhjeve të ardhshme në BE në qershor 2024, tani do të jetë më e lehtë për ta falë tërheqjes së Soros.
Është interesante se një nga arsyetimet pse OSF ka reduktuar donacionet është pretendimi se institucionet e BE-së “tashmë ndajnë fonde të konsiderueshme për të drejtat e njeriut, lirinë dhe pluralizmin”. E megjithatë, duket naive të besohet se shuma të mëdha parash publike për OJQ-të e papëlqyera nga populistët do të vazhdojnë të rrjedhin pa pengesa, veçanërisht pasi klima e re politike mund të jetë dukshëm e ndryshme pas qershorit 2024.
Shoqëria civile me mendje liberale në BE mund të ketë nevojë për para private për të mbijetuar, dhe lajmi i keq është se asnjë organizatë tjetër filantropike nuk ka burimet – ose guximin – për të inkurajuar OJQ-të evropiane në të njëjtën masë dhe në një nivel pan-BE si OSF. Ky pozicion pothuajse monopolist nxjerr në pah edhe një të vërtetë të papërshtatshme: pas dekadash mbështetjeje pothuajse të pakushtëzuar, organizatat jofitimprurëse të BE-së kanë lejuar rritjen e një varësie jo të shëndetshme, duke e bërë edhe më shqetësuese largimin e Soros.
Sigurisht, donatori mbetet gjithmonë i lirë të ridrejtojë fondet në rajone të tjera të botës, por duhet pyetur nëse një liri e tillë e çliron atë nga përgjegjësia. Në fund të fundit, kjo është një pilulë e hidhur për t’u gëlltitur për shoqërinë civile evropiane – veçanërisht pasi vjen pas një ristrukturimi tre-vjeçar të OSF-së, i cili përkoi me pandeminë COVID-19 dhe përfundoi me një ndryshim të shumëpritur brezash.
Drejtimi i ri i financimit të Fondacionit mban nënshkrimin e kryetarit të ardhshëm Alexander Soros, djalit 37-vjeçar të George, si dhe presidentit të OSF-së Lord Mark Malloch-Brown, interesi i të cilit për projektin e BE-së është i barabartë me atë të mbështetësve britanikë të qëndrimit në BE.
Siç është tipike për filantropinë, duhet të pyesim veten nëse kthesa e OSF-së ka të bëjë më shumë me preferencat personale të lidershipit të saj të ri sesa një vlerësim rigoroz dhe i bazuar në prova të rreziqeve reale me të cilat përballet demokracia liberale e BE-së.
Për qindra organizata dhe individë që mbrojnë ndryshimet shoqërore, e gjithë kjo është shumë e pakëndshme. Dhe çfarë është më e keqja, kjo lloj sjelljeje dëmton reputacionin e filantropisë në një kohë kur kontributi i saj është më i nevojshëm.
Në të vërtetë, tërheqja e shpallur e OSF-së jo vetëm që shënon një fund kundërintuitiv dhe të hidhur të rolit të saj historik në ndërtimin e një infrastrukture qytetare pan-evropiane, por është gjithashtu një test i madh i besueshmërisë dhe qëndrueshmërisë së filantropisë evropiane ndërsa blloku hyn në një sezon të paprecedentë zgjedhor, me votat e planifikuara për pothuajse një të katërtën e vendeve anëtare në zgjedhjet e ardhshme të BE-së. Pyetja më urgjente tani është: A do të ndërhyjnë të tjerët për të mbushur boshllëkun, shkruan Politico.