Nga Perry Link
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, sepse Jian Jielian atëherë ishte 17 vjeç. Ai është ende 17 vjeç. Ai do të jetë përgjithmonë 17 vjeç. Sepse ata që vdesin nuk plaken.
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, sepse shpirtrat e humbur, që i shkuan fshehurazi Liu Xiaobos (poet e aktivist kinez, ndërroi jetë në vitin 2017, shën.red.) deri sa ai ndërroi jetë, do të na vizitojnë edhe ne deri sa të jetojmë.
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, sepse reflektimi i zjarrit tek bajonetat është diçka që nuk harrohet. Edhe për atë që nuk e ka parë.
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, sepse kjo ditë e shfaqi thelbin e vërtetë të Partisë Komuniste Kineze. Asnjë libër, asnjë film, asnjë muze nuk do ta nxirrte atë kaq të gjallë.
E kujtojmë 4 Qershorin për shkak të punëtorëve të thjeshtë që ndërruan jetë. Shumicën e emrave nuk e kujtojmë dot, sepse një numër të madh të tyre nuk e njihnim. Por ne i kujtojmë ata si njerëz. Dhe kujtojmë, se nuk i njihnim emrat e tyre.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse pati një masakër – jo thjesht një “bastisje”, as “incident”, “ngjarje”, një shijian apo fengbo. Jo një kryengritje kundërrevolucionare. Nuk është një kujtim i mjegullt. Ose, si mund të mendojë një fëmijë në Kinë sot, që kjo as nuk ka ndodhur. 4 Qershori ishte një masakër.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse ishte, siç e vuri në pah një profesor kinez Fang Lizhi me mençurinë karakteristike, rasti i vetëm që ai njeh, kur një komb sulmon vetveten.
Kujtojmë 4 Qershorin, sepse duam të dimë, se çfarë kujtojnë ushtarët vrasës. Në periferitë e qytetit atyre iu bë shpëlarje truri, para se të kryenin urdhrat vdekjeprurës. Edhe ata ishin viktima. Ne nuk e dimë, se çfarë mendonin ata në ato momente. Por ne e kujtojmë këtë, sepse duam të dimë.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse Ding Zilin ende jeton. Ajo është sot 82 vjeç. Kur del nga shtëpia, policët e ndjekin atë nga pas në veshje civile. Siguri për të? Jo. Siguri për shtetin. Po, është e vërtetë: Një regjim me një prodhim të brendshëm bruto 100 bilionë yuan dhe dy milionë ushtarë duhet të mbrohet nga një 82 vjeçare, nga idetë e saj. Këtë duhet ta kuptojmë.
Kujtojmë 4 Qershorin për të mbështetur të tjerët, që e kujtojnë atë. Ne kujtojmë vetëm, por përkujtojmë së bashku.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse kujtimi na bën njerëz më të mirë. Përkujtimi është në interesin tonë. Kur politikanët flasin për “interesat e tyre” kanë parasysh interesat materiale. Por interesat morale janë po aq të rëndësishme, jo, janë më të rëndësishme. Më e rëndësishme se të kesh një jaht.
Kujtojmë 4 Qershorin, sepse ai ishte një pikë kthese për një të pestën e botës. Një pikë kthese në drejtim frikësues. Ne shpresojmë, që të mos ketë qenë një pikë kthese që t’i sjellë fatkeqësi botës. Po nuk e dimë. Do ta përjetojmë.
Kujtojmë 4 Qershorin, sepse nëse nuk do ta kujtonim, nuk do të kishim asnjë imazh për të. A do mund ta kishim imagjinuar? Jo.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse ka njerëz, që duan që ne ta kujtojmë atë. Ata ngushëllohen ta dinë, se ne i kujtojmë.
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, sepse ka edhe njerëz që nuk duan që të kujtojmë. Ata duan që ne të harrojmë. Sepse harrimi ruan pushtetin e tyre politik. Çfarë loje e poshtër! Ne duam t’i kundërvihemi këtij pushteti, edhe nëse kujtimi për masakrën, do të ishte rruga e vetme për këtë.
Ne e kujtojmë 4 Qershorin, që të mos harrojmë, se si qeveria kineze gënjen veten dhe të tjerët. Ajo thotë, se populli kinez ka dhënë prej kohësh “gjykimin e drejtë për kryengritjen kundërrevolucionare në Sheshin Tiananmen 1989”. Por çdo vit më 4 Qershor policët e veshur civilë nuk i lejojnë njerëzit të hyjnë në këtë shesh. Pse? Nëse kinezët, siç pretendon qeveria e besojnë të gjithë këtë: Pse nuk lejohen të shkelin njerëzit në shesh për të dënuar kundërrevolucionarët? Prezenca e policisë tregon, që regjimi nuk i beson as gënjeshtrat e veta.
E kujtojmë 4 Qershorin, sepse zhvillime të tilla e trondisin mendjen njerëzore për një kohë të gjatë. Edhe sikur të përpiqemi, ne nuk mund të harrojmë!
*Perry Link është profesor i letërsisë së krahasuar dhe gjuhëve të huaja në Universitetin e Kalifornisë. Më parë ai ka qenë profesor për studime aziatiko-lindore në Universitetin Princeton. Ai është i specializuar për gjuhën dhe letërsinë kineze. Perry Link ka qenë i përfshirë në përkthimin e “dosjeve Tiananmen”, një tërësi dokumentesh sekrete që u mblodhën nga qeveria kineze pas masakrës së vitit 1989.