Gjeniu më i famshëm në historinë njerëzore jo vetëm që revolucionarizoi fizikën dhe shkencën, por dha mësime të vlefshme për jetën.
Me zbulimet shkencore të tilla si qëndrueshmëria e shpejtësisë së dritës, efekti fotoelektrik, formula E=mc² dhe relativiteti, Albert Ajnshtajni njihet me të drejtë si një nga gjenitë më të mëdhenj të njerëzimit. Megjithatë, fama e tij shtrihej shumë përtej sferës së shkencës, pasi nga letrat, shënimet dhe korrespondenca e tij ai na la një sërë rregullash magjepsëse për të jetuar.
Një aktivist politik aktiv dhe një nga figurat më ikonike dhe më të famshme në histori, ai ishte gjithashtu i njohur për sjelljen e tij jokonvencionale në kundërshtimin e normat shoqërore, duke përfshirë flokët e tij të çrregullt, humorin e tij të mprehtë dhe urrejtjen e tij të pandërprerë ndaj…çorapeve.
Benyamin Cohen, përgjegjës për llogaritë e Ajnshtajnit në mediat sociale, shkroi librin “Efekti i Ajnshtajnit” i cili përfshin rregulla për një jetë më të mirë që shkojnë shumë përtej fizikës së Ajnshtajnit dhe teorive të tij shkencore.
Rregulli 1: Shpenzoni energjinë tuaj për gjëra që kanë rëndësi
Ajnshtajni, në vitet e fundit të jetës së tij, veshi atë që pothuajse mund të konsiderohej një uniformë: një kostum gri të veçantë me një xhaketë lëkure dhe, natyrisht, këpucë pa çorape. Mungesa e përpjekjeve të Ajnshtajnit në lidhje me imazhin e tij ndoshta e lejoi atë të përqendrohej në atë që ishte vërtet e rëndësishme për të, siç janë zbulimet e tij.
Zgjedhja e veshjeve të thjeshta dhe komode është adoptuar vitet e fundit nga sipërmarrësit e teknologjisë. Mendoni Steve Jobs me xhinset e tij të famshme dhe jakë të zeza, Jeff Bezos me këmisha me jakë të thjeshtë dhe Mark Zuckerberg me bluza. Është një mënyrë për të kursyer energjinë dhe për ta investuar në fund aty ku nevojitet më shumë. Me fjalë të tjera, zgjedhja për të mos bërë përpjekje për gjëra që janë të panevojshme mbi atë që është vërtet e rëndësishme është një mënyrë për të çliruar mendjen tuaj dhe për t’u bërë më efikas dhe produktiv.
Ajnshtajni pohoi se lundrimi e ndihmoi të relaksohej plotësisht dhe të harronte gjithçka.
Rregulli 2: Bëni gjërat që ju pëlqen, edhe nëse nuk jeni të mirë në to
Dihet se Ajnshtajnit i pëlqente të piqte bukë dhe të luante violinë, por mbi të gjitha i pëlqente lundrimi. Siç shkruante ai: “Një lundrim në det është një mundësi e shkëlqyer për qetësi dhe reflektim për të menduar nga një këndvështrim tjetër”. Megjithatë, ai vetë shpesh e humbiste drejtimin ose e përplaste varkën. Thuhet se ai shpesh ka paraqitur një rrezik për veten dhe të tjerët, ka refuzuar të veshë jelek shpëtimi, pavarësisht se nuk është në gjendje të notojë dhe shpesh është ndihmuar nga të tjerët – madje edhe fëmijët – për të tërhequr varkën e tij. Por paqja që gëzonte Ajnshtajni gjatë lundrimit ishte e pakrahasueshme.
Rregulli 3: Përvetësoni mentalitetin e enigmës
Këtu përshtatet thënia e tij e keqkuptuar shpesh, por më e famshme: “Imagjinata është më e rëndësishme se dija”. Ndërsa shumë njerëz kishin studiuar shpejtësinë e dritës – duke përfshirë gjenitë e tjerë si FitzGerald, Maxwell, Lorentz dhe Poincaré – perspektiva unike e Ajnshtajnit e lejoi atë t’i qaset problemit në një mënyrë që çoi në revolucionin e relativitetit special.
Ishte botëkuptimi i tij fleksibël dhe jo i ngurtë që e lejoi të konceptonte ide që të tjerët do t’i hidhnin poshtë menjëherë. Ai duhej ta zgjidhte problemin duke e parë pikërisht ashtu siç është: si një problem që duhet zgjidhur thjesht duke shtuar imagjinatën. Nëse mendoni për problemet tuaja kolektive ose individuale, atëherë me siguri do të ndiheni të dëshpëruar për to, pasi ka shumë pak prova që na bëjnë optimistë kur mendojmë për një problem. Por, nëse i shihni ato si enigma, mund të keni një qasje të re për t’i zgjidhur ato. Çdo problem është si një enigmë që duhej zgjidhur dhe për ta zgjidhur mund të ketë shumë opsione të mundshme dhe shumë këndvështrime për ta parë, përderisa vendosni pak imagjinatë, së bashku me njohuritë.
Rregulli 4: Mendoni thellësisht dhe në mënyrë thelbësore për gjithçka që ju magjeps me të vërtetë
Edhe pse Ajnshtajni ishte më i famshëm për problemet që zgjidhte, kishte shumë prej tyre zgjidhjet e të cilëve nuk i shmangeshin atij: nga gjetja e një shpjegimi determinist për sjelljen e vëzhguar kuantike deri tek përpjekja për të unifikuar të gjithë fizikën ( duke përfshirë gravitetin dhe forcat e tjera). Gjatë jetës së tij, ai mori shumë letra, dhe një nga përgjigjet e tij është bërë e njohur për mendjemprehtësinë dhe dhembshurinë e saj.
“Nëse keni një problem që ju intereson thellësisht, qëndroni me të për vite dhe mos u përpiqni kurrë të kënaqeni me zgjidhjen sipërfaqësore të problemeve që premton sukses relativisht të lehtë.” Dhe nëse nuk mund të arrini te zgjidhja që keni kërkuar, mos u dëshpëroni. Siç i shkruante Ajnshtajni mikut të tij David Bohm: “Nuk duhet të mbytesh nga përmasat e problemit. Nëse Zoti e ka krijuar botën, sigurisht që shqetësimi i tij kryesor ishte të mos na e bënte të lehtë për ta kuptuar”.
Rregulli 5: Shkenca, e vërteta dhe edukimi janë për të gjithë, jo vetëm për ata pak dhe të privilegjuar.
Ai shpesh ishte shumë kritik ndaj qeverisë së Shteteve të Bashkuara. Për veprimet e tij antiraciste, në vitin 1932 FBI kishte hapur një dosje për të. Në vitin 1937, Ajnshtajni ftoi yllin me ngjyrë të operës Marion Anderson të qëndronte në shtëpinë e tij kur asaj iu refuzua akomodimi në Hotelin Princeton. Në vitin 1946, ai vizitoi Universitetin Lincoln – kolegjin e parë në Shtetet e Bashkuara që u dha diploma njerëzve me ngjyrë – dhe mbajti leksione, duke folur me studentët dhe duke iu përgjigjur pyetjeve. Në një nga këto vizita, Ajnshtajni kishte thënë në një nga fjalimet e tij tashmë të famshme: “Në Shtetet e Bashkuara ekziston një ndarje e njerëzve me ngjyrë nga të bardhët. Ky ndarje nuk është një sëmundje e njerëzve me ngjyrë. Është një sëmundje e të bardhëve”.
Ne mund të jemi të sigurt se sot Ajnshtajni do të kishte bërë gjithçka që ishte e mundur për ta bërë shkencën, të vërtetën dhe arsimin të disponueshme për të gjithë dhe se njohuritë dhe të vërtetat e zbuluara nga shkenca i përkasin të gjithë njerëzimit.