Në vend të parathënies… Nuk është një përrallë, por një realitet ku unë kam
qenë një nga personazhet kryesorë të saj.
Është një ëndërr e bukur me një përfundim tragjik, aq tragjik, sa që po më dridhen duart tashti që po shkruaj këto rreshta. Ishte një nga iluzionet e brezit tim që në të përgjithshmen mund të quhet brezi i humbur, mbasi pati shumë iluzione dhe punoi me pasion e devocion për t’i shërbyer atdheut, por në fund të jetës së vet mbeti i zhgënjyer.
Çdo gjë që ngritëm me djersë, përkushtim, pasion dhe sakrifica jo vetëm që u mohua, por u shkatërrua dhe i u zhdukën gjurmët nën pretekstin absurd se ishte realizuar nën
regjimin diktatorial. Harruan këta nihilistë dhe vandalë se ajo ishte vepër e një brezi të tërë kineastësh të pasionuar që krijuan një traditë në kulturën tonë kombëtare që do t’u flasë brezave.
Të dhëmb shpirti kur shikon që çdo gjë është braktisur ose shkatërruar, gjithë ajo punë kolosale që u bë për të ngritur një qendër moderne të kinematografisë si dhe një Arkiv Qendror i Filmit që na i kanë zili edhe shumë vende të zhvilluara.
Të pikëllohet zemra kur sheh që nga 450 qendra kinematografike që shfaqnin filma në të gjithë Shqipërinë sot nuk ekziston asnjë, se janë kthyer në magazina, klube, kafene e mejhane ose janë prishur fare për të ndërtuar pallate për të betonizuar gjithë vendin.
Të dhëmb shpirti kur sheh të mohuar një brez të tërë punonjësish të kinemave, që janë braktisur duke mohuar veprën e tyre të lavdërueshme të bërë me sakrifica të mëdha, me paga qesharake që nuk u mjaftonin as për të siguruar bukën e përditëshme për familjet e tyre të varfëra, vetëm për t’u dhënë sadopak gëzim njerëzvet që ishin të izoluar nga çdo komunikim me botën e jashtëme dhe kinemaja ishte e vetmja dritare ku shihnin dritë.
Ç’është ky mallkim i kulturës shqiptare? Si është e mundur që edhe kinemaja e parë e ngritur në Shqipëri me shumë sakrifica nga biznesi shqiptar, kinema “17 Nëntori” (ish
kinema “Nacional”) u prish dhe nuk u la asnjë gjurmë të paktën një maket, kur në mes të qytetit perlë të Vienës ruhet si muze i kulturës kombëtare kinemaja e parë e ngritur në Austri?
Si është e mundur që ai kopsht i lulëzuar i kinostudios, që ishte si një model i kryeqytetit, është shndërruar në një vend të trishtuar dhe të braktisur, që të zë frika kur e shikon? Si është e mundur, që Bashkia e kryeqytetit në 20 vjet as që nuk mendon
dhe jo vetëm që nuk ndërton, por shkatërroi edhe ato kinema që ekzistonin, kur në vëndet e zhvilluara ku synojmë të shkojmë, si Norvegjia, 60 përqind të rrjetit të kinemave e drejtojnë dhe administrojnë bashkitë?
Ku po shkojmë? Quo Vadis kultura shqiptare, Quo vadis kinema? Ç’është kjo urrejtje dhe mosmirënjohje për veprën e brezave të tërë kineastësh që i dhanë vendit vlera të mëdha kulturore-artistike, i dhanë filma që pasqyrojnë një epokë që do t’u flasin brezave, i dhanë filma që përfaqësojnë kulturën,
psikologjinë, zakonet, traditat, botën shpirtërore dhe vlerat e gjithanëshme të popullit tonë?
Mallkim nihilistëve dhe vandalëve që hiqen si modernë, por që po e kthejnë vendin një shekull mbrapa, kur patriotët dhe njerzit e shquar të kulturës kombëtare, kur ende nuk egzistonte shtet shqiptar, i bënin thirrje çdo Bashkie të ndërtonte një kinema, sipas fuqisë ekonomike, për të tërhequr rininë nga jeta boshe dhe për ta drejtuar atë drejt një jete të kulturuar!!!!!
Kinostudio ishte një kopsht i lulëzuar, që çeli shumë lule dhe rrezatoi kulturë nëpërmjet të mbi 300 filmave artistikë dhe mbi 1500 filmave dokumentarë e vizatimorë që prodhoi. Pse ja prishën shkëlqimin dhe bukurinë.? Mallkim!!!!! Le të jetë ky libër një homazh për ata që vunë gurët e themelit të kinematografisë shqiptare: për operatorët Mandi Koçi, Hamdi Ferhati, Agim Fortuzi, Sokrat Musha, Jani Nano, Petraq Lubonja, Dhimitër Lala, për regjisorët Endri Keko, Ilo Pando, Hysen Hakani,
Kristaq Dhamo, Gëzim Erebara, për themelueset e sektorit të montazhit dhe të muzikës dhe regjisorët Xhanfize Keko, Vitore Celi, Ismail Balla, Irena Harito, për operatorët e zërit Koço Tollko, Xhevat Behri, Vangjel Leka, për përpunuesit laboratorik të filmave dhe analizave, Mihal Çarka, Niko Theodhosi, Liri Beci, Shyqyri Metani, për financierët Nasho Papadhopulli, Gjylfizare Harxhi, për punonjësit e rrjetit kinematografik në Kinostudio Taip Bilali e Mustafa Kuzmi, për teknikët e mirëmbajtjes dhe të ndriçimit, Xhevat Morina, Kol Hila, Ramadan Rushiti, Pëllumb Kokalari, Mehdi Kapedani, për shoferët e përkushtuar Sejfulla Hoxha, Hamdi Kullojka, Sazan Hajdini si dhe të gjeneratave pasardhëse.
Nderim për veprën e tyre!!!! / AktoretShqiptare.info