Musine Kokalari një nga personazhet e njohur të letrave, nuk I ka fshehur emocionet e bukura në letërkëmbime që ka pasur me mikeshat e saj. Një prej tyre është dhe historia me djaloshin italian gjatë kohës së studimeve në Itali. Një nga miket e saj më të mira ishte Selfixhe Ciu, me të cilën ndau kohën e ëndrrave rinore. Shqiponline sjell për herë të parë për lexuesin një letër që Ciu ia ka dërguar Musinesë më 3 shtator 1938-të, dhe një pjesë ku ajo flet për dashurinë platonike mes Musinesë dhe djaloshit izraelit me emrin Pattak.
Durrës plazh, 3 Shtator 1938
Musine e dashur.
Kam ditë që pres ndonjë letër prej teje, tani m’u mbush dhe po të shkruaj. Besoj të kesh kohë sa për ta lexuar letrën time. Me shëndet jam mirë, sado që nuk kam ndonjë efekt të dukshëm as edhe në peshë, por mjafton që nuk ndjej atë dobësi e lodhje që ndjeja më parë. Mbase do ta kaloj mirë dimrin. Vete me shpresë. Që thua zotrote, sot po përcillnim Shemsinë pas disa ditëve të kënaqshme që kaluam, sidomos këto ditët e fundit na ka mbjellur farën e gazit dhe s’mbahemi dot më. U shkulëm së qeshuri. Mbrëmë ishim në kafe dhe vetëm të qeshurat na detyruan të ngrihemi.
Nuk e di se ç’na kishte hipur. Por malum, i madhi i shtëpisë mungon, nëna nuk bën fare fjalë, kështu që në familje kemi stabilizuar Republikë Popullore. S’ka diktator. Vetë zotër e vetë shkopër. Është e para verë që e kalojmë kaq mirë. Gjithë natën jashtë. Ditën themianekdota, të cilat i kam ruajtur mirë t’i përrallisim në udhëtim e sipër, atëhere do të na duken më të bukura. Në këtë shoqëri të përditshme e të përnatshme kishim edhe zonjat Plumbi e Gjokoreci; lere se ç’ka vajtur. Që thua, puna më kryesore është se nga xhepi kemi Shemsinë shumë bujar këtë vit. E po helbete, njeri me titull. Dje i përcollëm zonjat që na shoqëronin e sot Shemsinë.
Po mbetemi vetëm dhe kemi për ta ndjerë mungesën e shoqërisë së tyre të çmuar, po ç’ka, Shemsiu do të vijë ndonjë natë kur të kthehet nga Shkodra. Dhe zonjat Mila e Ollga besoj që do t’i takoj prapë në Tiranë se më kanë dhënë adresat. Dje i shkruam një letër Andreas së bashku me Shemsinë, i cili iu përgjigj urimeve të Vitit të Ri, që i kishte dërguar Andrea dhe të tjerëve me rradhë. I shkroi një letër që ç’të të them, nuk do ta këndojë dot rehat. Nga Pavlina kisha një letër të gjatë si dhe një fotografi të sajën dhe të Irinit. Kasua ka kthyer shumë mirë me shëndet, ka shtuar 4 kile, deshi të vinte një herë nga dyqani, se i kisha shkruar, po nuk pati rast se u nis shpejt. Ditarja mbeti edhe një javë akoma për arsye se Lemani akoma s’ka lindur.
Ne kemi ndërmend të qëndrojmë këtu deri në 15 e pastaj vimë në Tiranë, ku duhet të bëj ca përgatitje. Deri më datën 20 të ikim me doemos. Si thua, Musine? Hasua më mori trikon, të faleminderit për leshin. Do të vi në Tiranë dhe besoj të kalojmë disa ditë të mira aty, apo jo? Do të gjejmë rast të shëtisim, të bisedojmë, të grindemi dhe të qeshim. Dëgjon? Të qeshim. Sa shumë ke për të qeshur ti Musine. Po Glikon aty e kam? Sa mirë
do të jetë që të ndodhemi të trea, të shëtisim gjatë dhe të qeshim së bashku. Po aq më mirë sikur të udhëtonim të treja. Unë besoj që Kason do ta marr me vete. S’ka njeri më të përshtatshëm. Kështu do të jemi të lirë, do të bëjmë llogo gjithë rrugës. Fejzia a erdhi? Besoj të jesh mirë. Ç’bëre me librarinë? Nuk e di si i kaluat festat andej, ne u kënaqëm sidomos me ditën e paradës. Kohën e kemi të mirë. Pas disa ditëve të këqia filluam përsëri nga banjat. Po aty si veni? Ka vapë akoma?
Nga Franca kam marrë letra rregullisht si edhe dy tre fotografi. Është mirë dhe jeton i kënaqur, sepse është i lirë. I dërgoj nganjëherë gazetat shqipe se i ka kërkuar. Dje i dërgova numra festivali të gazetave që më dërgoi Kola. Duket se e merr malli ndonjëherë për Shqipërinë e dashur.
E po kur ndodhet larg njeriu e ndjen mallin e vendit. Musine, sa anekdota të bukura do të të them. Anesë i puth dorën. Fejzies të fala, ashtu edhe Gliqerisë, e kujtdo tjetër. Nga të gjithë shumë të fala.
Pres ndonjë letër.
Të përqafoj
Selfixhe
Selfixhe Ciu
Tepër të drojtura, gati si ditare, si rrëfime të vetvetes ishin shkrimet tona të para. Musinea sapo e kish marrë maturën e atë verë, verën e vitit 1937 e kaluam së bashku në shtëpinë time në plazhin e Durrësit. Unë kisha filluar të botoj më parë, krejt rastësisht e nxitur nga kushëriri im Shemsi Totozani, që i lexoi shkrimet dhe më ndihmoi t’i botoj në shtypin e kohës, në revista e gazeta me pseudonimin Kolombja.
Musinea ende lëkundej, jo se s’kish guxim të botonte, apo pengohej nga njeri, jo aspak. Në familjen e saj ishin të gjithë të kulturuar dhe askush nuk e pengonte, po ishte ajo vetë që kërkonte nga vetja. Ajo ishte shumë kërkuese ndaj vetes.
Në ditarin e saj janë këto shkrime: “Shoku im”, “Ti”, etj. që janë shkruar në ditët kur Musinea mbushi njëzet vjeç. Shkrimi “Shoku im” është për një djalosh izraelit me emrin Pattak, mbiemri s’më kujtohet.
Ishte një miqësi e çiltër, dashuri platonike brenda zemrës së secilit, po që nuk e pohoi askush, asnjëherë. Pattaku ishte një djalë me një konstrukt atleti, me ballë të gjerë dhe shumë inteligjent. Nuk e di ç’u bë më vonë. Nuk dëgjova më kurrë të flitej për të, pasi mori maturën. Ishte koha kur ne lexonim shumë. Diskutonim me zjarr dhe kishim që të gjithë dashuri të ethshme që Shqipëria jonë e vogël dhe e varfër të përparonte.
Ajo verë e vitit 1937 ka qenë stina jonë e ëndrrave dhe e fillimit të krijimtarisë së botuar të Musinesë me pseudonimin “MUZA”. Pasi mori maturën Musinea erdhi tek ne në Durrës. Ecnim me orë të tëra në bregdet. Shkonim në këmbë deri tek Ura e Dajlanit.
Pastaj ktheheshim në dhomat tona e secila bënte gati shkrimin për në gazetën “Shtypi”. I dërgonim në adresën e Kolë Berishës dhe mbajtëm që nga gushti deri në fillim të janarit 1938 me Petro Markon (DEMO KOTI) rubrikën “Rrymëzime”.
Ajo ishte stina jonë e paharruar. Dhe ëndrra më e madhe për ne qe, sigurisht, universiteti, ku priste të regjistrohej Musinea.