Nga Alfred Peza
Ajo çfarë po ndodh me çështjen e (mos)dekretimit të ministrit të Brendshëm nga Presidenti dhe debati i provokuar me këtë rast, nuk e di pse më kujton shprehjen e njohur: “Polli pula e Lleshit,/ në kaçilen e leshit”! Eshtë një nga ato frazat që përdoren si ushtrime nxemje, nga studentët e Universitetit të Arteve ose aktorët e rinj, për tu familjarizuar me fraza dykuptimëshe e me “kleçka” gjuhësore, përpara ndonjë shfaqje.
Me disa prej këtyre lloj shprehjesh, gjithkush mund të ketë luajtur me shokët e klasës a pallatit, kur rrekeshim të kapnim në gabim drejtshqiptimi njëri- tjetrin, duke i nxitur të thonë: “Kupa me kapak,/ kupa pa kapak”. “Hipa vidhit/ zbrita vidhit/ piva ujë/ rrëzë të vidhit. Ose “dy sopata plaka/ presin dy plepa pleq./ Plepi plak i plasur,/ pak palcë paska pasur./ Plepi më plak,/ ka palcë më pak”, etj.
E parë nga ky këndvështrim, edhe ajo që po ndodh në skenën e teatrit të politikës shqiptare, me mosdekretimin nga ana e Ilir Metës të propozimit për emërimin e Sandër Lleshit, duket si një ushtrim politik dhe elektoral. Një nga ato lloj ushtrimesh përgatitore, ku kreu i shtetit po mundohet që ti fusi në mënyrë të sforcuar palët, përpara Premierës së shfaqjes së Madhe që në kë rast janë zgjedhjet e reja lokale. Aktorët e politikës së madhe, e kanë mërë me seriozitetin që meriton të gjithën këtë, por duke reaguar në mënyra të ndryshme. E sigurtë deri tani është se Kryeministri Edi Rama, po përgatitet që të bëjë në mënyrën më të vendosur e të qetë rolin që i takon, ndryshe nga ai i paracaktuari për të, nga libreti i Metës.
Ka shumë arësye për ta parë atë që ka ndodhur e po konsumohet ndërmjet Presidencës e Kryeministrisë, si një shfaqje finale dhe jo si një provë për ta kaluar me gallatë nëpërmjet frazave të llojit; “polli pula e Lleshit/ në kaçilen e leshit”!
Së pari, Duke mos e dekretuarin Lleshin si ministër të Brendshëm, Presidenti I Republikës ka krijuar një precedent të rrezikshëm, i pari i këtij lloji në 28 vitet e post komunizmit në Shqipëri. Ky precedent minon themelet e republikës dhe e nxjerr jetën e saj, jashtë shinave kushtetuese.
Së dyti, ky vendim është në shkelje të nenin 98 të Kushtetutës, në pikën e parë të së cilës parcaktohet se “ministri emërohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republikës me propozim të Kryeministrit, brenda 7 ditëve”. Ndërsa pika 2, thotë se “dekreti shqyrtohet brenda 10 ditësh nga Kuvendi”. Siç shihet e zeza mbi të bardhë, kreu i shtetit realisht në këtë rast është thjeshtë një “noter” siç nuk ka ai dëshirë të quhet. Rol në të cilin rol kanë qenë përpara tij për një rast si ky, edhe Sali Berisha, edhe Rexhep Meidani, edhe Alfred Moisiu, edhe Bamir Topi, edhe Bujar Nishani.
Së treti, Presidenti e ka një mundësi për të mos qenë “noter”. Por, këtë e ka vetëm ai në dorë dhe askush tjetër. Mjafton që të japë shpjegime të qarta dhe shteruese, për firmën e hedhur, duke bërë publike arësyet që e kanë çuar në refuzimin e dekretit të Lleshit.
Së katërti, ka zëra që bien dakord se Presidenti nuk e ka tagrin kushtetues që ta refuzojë dekretimin e ministrit të Brendshëm, por mundohen që ta justifikojnë këtë veprim “in extremis”, si një akt politik. Nëse është kështu, atëherë vendimi I Metës është edhe më i rëndë. Sepse, përveç neneve të mësipërm, ai ka shkelur edhe dy nene të tjera të dokumentit themelor të shtetit; nenin 89 që thotë se “Presidenti i Republikës nuk mund të mbajë asnjë detyrë tjetër publike, nuk mund të jetë anëtar partie dhe as të kryej veprimtari tejtër private”. Pra, nuk mund të ndërmarë akte politike, të cilat në një sistem plural janë domein i partive politike dhe presupozohet se ai nuk i përket asnjërës prej tyre, për aq kohë sa është në këtë detyrë. Nga ana tjetër, nëse ka bërë një akt politik dhe jo kushtetues, ai është edhe në shkelje të nenit 86 pika 1 të Kushtetutës, që thotë se “Presidenti i Republikës është Kryetar i Shtetit dhe përfaqëson unitetin e popullit”. Pra, z. Meta presupozohet që përfaqëson unitetin e gjithë popullit shqiptar dhe jo vetëm popullit opozitar, përshembull.
Dhe sëfundi, nëse Presidenti kryen akte të tilla nën pretekstin se nuk është aty thjeshtë një ”noter” apo se nëpërmjet tyre ai kryen edhe akte politike, atëherë kemi kaluar ose në një sistem të ri, ose në një situatë të re politike. Nië situatë të cilën nuk e parashikon as Kushtetuta dhe as sistemi i një Republike Parlamentare si kjo jona. Situatat e reja kërkojnë ndërmarrjen e hapave të fortë, të vendosur e konkretë që të çojnë, ose në legjitimimin, ose në delegjitimimin e tyre. Sepse, ato janë të tilla, që nuk mund të kalojnë me një “polli pula e Lleshit,/ në kaçilen e leshit”!