Ligji i Murphy-t thotë: “Çfarëdo që mund të shkojë keq, do të shkojë keq”. Një fjalë e urtë teatrale po ashtu thotë, “hë, se do të bëhet më mirë natën”.
Dhe këtë fjalë të dytë të urtë, Evropa po e kryen në pozicionin e saj të furnizimit me gaz natyror dhe gjërat nuk po shkojnë mirë. Vendet evropiane vënë bast se çmimet e gazit natyror do të ishin të ulëta dhe se ata mund të zgjidhnin dhe të frenonin çdo “sjellje të keqe” tregtare nga furnizuesi Rusia, me fuqinë e tyre të kombinuar të tregut.
Megjithatë, ndryshe nga Europa kishte parashikuar, është ligji i Murphy-t ai që ka mbizotëruar.
Tani Evropa, nga Deti Mesdhe deri në Rrethin Arktik, po pyet veten sesi gjithçka shkoi kaq keq, kaq shpejt, dhe pse vendet evropiane po përballen me çmimet më të larta të gazit dhe energjisë elektrike në histori, duke çuar në dëme ekonomike, dhe ndërprerje të mundshme deri në ‘ngrirje’ të shtëpive dhe bizneseve këtë dimër.
Qëllimi është të fajësohet Rusia për manipulimin ose, siç thonë disa, ‘armatosjen’ e furnizimit me gaz në Evropë. Por a nuk e dinte Evropa se çfarë do të ndodhte? Rusia nuk njihet dhe aq si një komb dashamirës.
Nëse Rusia është fajtore – që me siguri ky duket të jetë rasti, pasi Evropa merr plotësisht gjysmën e gazit të saj natyror nga Rusia – atëherë fajin e kanë edhe vetë evropianët. Blerësit e gazit të Evropës dhe zotërit e tyre politikë vënë bast se Rusia kishte nevojë për tregun evropian më shumë se sa ata për gazin e Rusisë.
Ishte një lojë kumari dhe Evropa humbi. Rusia fitoi dhe ka shkurtuar flukset e gazit në Evropë, ndonjëherë me dy të tretat; më pas, në mënyrë kapriçioze, duke i rritur ato pas dëmtimit – duke i rritur ato për t’i mbajtur tregjet të paqëndrueshme dhe çmimet dhe të ardhmen të paqëndrueshme.
Në zemër të atij basti të keq ishte besimi i shumë blerësve të gazit se ata mund të përmirësonin tregun. Tani blerësit që kanë kontrata afatgjata dhe fikse janë të sigurt, por shqetësohen nëse furnitorët e tyre do të thërrasin forcë madhore dhe do të shkurtojnë furnizimet.
Deri më tani, në telefonata të shumta me tregtarë, ndërmjetë, avokatë dhe një ekspert për energjinë dhe diplomacinë globale është thënë se kontratat fikse janë të qëndrueshme. Edhe Gazprom, kompania gjigante e energjisë ruse, duhet të ketë njëfarë sigurie në eksportet e gazit.
Këtu janë elementët e krizës energjetike, e cila filloi në Evropë, por që po godet pjesën tjetër të botës së varur nga gazi.
Së pari, aktiviteti ekonomik botëror u rikthye nga letargjia si rezultat i Covid-19 me më shumë energji sesa pritej. Nga Brazili në Kinë, fabrikat dhe aktiviteti tregtar lulëzuan, duke rritur kërkesën për energji elektrike dhe njëkohësisht kërkesën për gaz natyror.
Pastaj Evropa pësoi një thatësirë ??të erës. Për pjesën më të madhe të verës dhe vjeshtës, shpejtësia e erës ka qenë në disa nga nivelet më të ulëta në 60 vitet e fundit.
Rrjeti Evropian i destabilizuar
Kjo ka vënë në pikëpyetje stabilitetin e rrjetit evropian, me varësinë e tij në rritje nga era, dhe ka qenë veçanërisht e dëmshme në Mbretërinë e Bashkuar. Atje, ku ishte një akt besimi se fermat e saj me erë në det të hapur ishin të besueshme. Por duke filluar nga prilli, era u lëshua, madje edhe në Detin e Veriut..
E gjithë kjo tregoi se politika energjetike e Mbretërisë së Bashkuar ka qenë në kaos për dekada.
Nga ana tjetër, Malta (me popullsi rreth 540,000 banorë) në Mesdhe ka qenë një shembull se si një strategji e gazit natyror të lëngshëm (LNG) për energji dhe mbrojtje mund të shmangë kaosin dhe rritjen e çmimeve.
Malta nuk ka shumë tokë për ferma me erë ose energji diellore në shkallë të gjerë. Kur vendosi të kalonte nga nafta e rëndë në gaz natyror për të karburantuar termocentralet e saj në 2013 (i zbatuar në 2017), kuptoi se duhej të bënte një ekzaminim të plotë të rreziqeve të jetës si një komb i varur nga gazi.
Roli i SHBA-së në krizën evropiane
Shtetet e Bashkuara kanë luajtur gjithashtu një rol në krizën energjetike evropiane. Kur Presidenti Donald Trump shkatërroi marrëveshjen bërthamore të Iranit, të nënshkruar në vitin 2015 nga Shtetet e Bashkuara, Irani, Kina, Rusia, Britania e Madhe, Franca dhe Gjermania, dhe rivendosi sanksionet, pritej që gazi iranian të mos derdhej në Evropë.
Po kështu, kundërshtimi i gjatë i SHBA ndaj Nord Stream 2 ndikoi në certifikimin e gazsjellësit Rusi-Gjermani. Në maj, administrata Biden ndryshoi politikën dhe hoqi dorë nga kundërshtimet e saj.
Gazsjellësi tani ka përfunduar dhe pret certifikimin gjerman – tani në dyshim me një qeveri të re, më të gjelbër në Gjermani. Rusia mund të zgjedhë ta detyrojë këtë çështje.
Kina është bërë një konsumator i pangopur i furnizimit global me gaz dhe një sasi e madhe gazi që do të kishte shkuar në Evropë është devijuar në tregun aziatik.
Mesazhi nga qeveria kineze ka qenë se gazi duhet të sigurohet me çdo çmim për të mbajtur të ‘zhurmshme’ industrinë e Kinës.
Kjo përmbytje e kërkesës kineze nuk ishte parashikuar nga tregtarët botërorë të gazit. Kohët e fundit, Rusia rriti rrjedhën e saj të gazit në disa tubacione, duke tronditur më tej tregjet euro.
Evropa luajti bastin e gabuar gabimisht dhe pothuajse gjithçka që mund të shkojë keq, ka shkuar keq./(FORBES) – Pergatiti GAZETA SHQIP