Nuk është rastësi fakti që të parët kineastë shqiptarë hynë në perandorinë e artit të shtatë me aparatin fotografik në qafë, ose më thjeshtë; duke qënë fotografë të afirmuar të dashuruar me artin e fotografisë, plot me tradita të mrekullueshme edhe në vendin tonë.
Kineastët e parë shqiptarë janë vazhdues të artit të madh dhe të pasur shqiptar të fotografimit i cili nis në Shqipëri me familjen Marubi, që ka për paraardhës Pjetro Marubin, me origjinë italiane të natyralizuar në Shqipëri.
Si personalitete të fotografisë dhe kinematografisë ballkanike që nuk mund të ndahen nga Shqipëria, janë emrat e vëllezërve Manakis, të natyralizuar në trevat maqedonase, por që sipas dëshmitarëve okularë të paraqitur në këtë botim, kanë folur shqip në familjet e tyre, duke zgjeruar rrugët e origjinës së tyre.
Në periudha të tjera historike, si në rastin e regjizorit të parë shqiptar Mihallaq Mone, është qëndrimi ndaj propogandës fashiste të viteve ’40 ai që ka sfumuar deri tani këtë emër të harruar.
Të tjerë emra njerëzisht të mëdhenj të Shqipërisë janë të lidhur me arkitekturën, pikturën, kinematë e para dhe fotografinë, duke punuar në etapa të ndryshme të shoqërisë shqiptare, që nga fillimet e rilindjes kombëtare. Të tjerë emra të mëdhenj të kinematografisë janë privuar nga jeta shtetërore artistike e pesëdhjetvjetëve të fundit të shekullit të njëzetë.
Do të dëshironim gjithnjë që kinematografinë ta nxirrnim jashtë datave dhe ngjarjeve shtetërore, gjë që i bën edhe më shume sublimë emrat e kineastëve. Në këte botim janë përmbledhur të dhëna dhe data që e çojnë historinë e kinematografisë shqiptare nga fillimet e saj të mjergullta, deri në ditët e krijimit të studios së parë prodhuese të filmit Kinostudio “Shqipëria e re” e cila deri në vitin 1992 mbeti studio e parë dhe e fundit shtetërore e prodhimit shqiptar, një nga fenomenet më të dashura dhe më të dhimbshme të shqiptarëve.
Burimi: Aktoret Shqiptare