Dhjetë vjet pasi rebelët libianë vranë udhëheqësin libian Muammar Gaddafi, vendi i Afrikës Veriore ende nuk ka dalë nga spiralja e dhunës e shkaktuar nga përmbysja e tij.
Një armëpushim njëvjeçar dhe një proces paqeje i udhëhequr nga OKB-ja mezi kanë mbuluar ndarje të thella dhe kriza nuk ka gjasa të zgjidhet deri në zgjedhjet e ardhshme, thonë analistët.
Gaddafi sundoi Libinë me një grusht të hekurt për 42 vjet pas grushtit të shtetit të vitit 1969 kundër monarkisë.
Në vitin 2011, ai u përmbys në një kryengritje të frymëzuar nga Pranvera Arabe dhe e mbështetur nga NATO.
Më 20 tetor të atij viti, rebelët e gjetën atë në qytetin e tij të lindjes, Sirte, e torturuan dhe e vranë në rrugë, duke e ekspozuar trupin e tij në një treg, kujton Reuters.
Vdekja e tij, megjithatë, nuk solli demokraci apo stabilitet.
Ndarjet rajonale dhe ideologjike
Në vend të kësaj, Libia është ndarë përgjatë vijave rajonale dhe ideologjike, me një mori të tërë milicish mafioze dhe “mentorët” e tyre të huaj që duan kontrollin e një vendi të pasur me naftë.
Armëpushimi i rënë dakord tetorin e kaluar çoi në emërimin e një qeverie të unitetit kombëtar me një mandat për të organizuar zgjedhjet.
Pra, a do të jenë zgjedhjet presidenciale të planifikuara për 24 dhjetor dhe zgjedhjet parlamentare në janar, që Libinë do ta kthejnë në faqen e një dekade kaosi?
“Krahasuar me 10 vitet e fundit, Libia është në një situatë shumë më të mirë,” tha Hamish Kinear, një analist në Institutin Kërkimor Verisk Maplecroft.
“Armëpushimi i rënë dakord në tetor 2020 është ende duke u mbajtur, dhe qeveria e unitetit kombëtar është ende në fuqi si e vetmja qeveri libiane.”
“Por stabiliteti politik libian po bëhet gjithnjë e më i pasigurt,” tha ai.
“Gjashtë muajt e ardhshëm do të na tregojnë nëse periudha paqësore që pasoi shpalljen e armëpushimit në tetor 2020 ishte vetëm një mundësi për fraksionet e armatosura për të shëruar plagët e tyre ose përparim real drejt një zgjidhjeje politike.”
Mendimtari libian Mahud Khalfalah gjithashtu dyshon se vetë zgjedhjet do të çojnë në një “zgjidhje përfundimtare” të krizës.
“Kjo duhet t’i japë fund ndërhyrjes negative të huaj në punët e brendshme të Libisë, votuesit libianë duhet të tregojnë pjekuri në zgjedhjen e përfaqësuesve të tyre, ndarjet fisnore dhe rajonale duhet të mbizotërojnë dhe të gjitha palët duhet të pranojnë rezultatet e zgjedhjeve,” tha ai.
Asnjë nga këto nuk nënkuptohet.
Përbuzje për Haftarin
Rruga drejt votimit është e shtruar me debate të nxehta mbi ligjet zgjedhore, më së shumti një projektligj për zgjedhjet presidenciale që duket se është manipuluar për kandidaturën e udhëheqësit ushtarak Khalifa Haftar.
Haftar është i përbuzur nga shumë në Libinë perëndimore, veçanërisht pas një ofensivë njëvjeçare nga ushtria e tij kombëtare libiane për të kapur Tripolin, e cila vrau mijëra njerëz para se të shtypet në qershor 2020 nga grupet e armatosura të mbështetura nga Turqia.
Kinear paralajmëroi se zgjedhjet e kryera sipas një ligji të diskutueshëm, pa mbështetje më të gjerë nga grupet në Perëndim, mund ta ndajnë përsëri Libinë në qeveritë rivale lindore dhe perëndimore.
“Rreziku i kësaj do të ishte më i theksuar nëse Haftar fitonte zgjedhjet presidenciale sepse ai është një person toksik për fraksionet e armatosura që mbrojtën Tripolin gjatë ofensivës së dështuar të LNA,” tha ai.
Parregullsi
Zyrtarët e huaj e konsiderojnë mbajtjen e zgjedhjeve një përparësi dhe injorojnë parregullsitë që shoqërojnë procesin politik, përfshirë akuzat për korrupsion rreth zgjedhjeve të shkurtit të kryeministrit në detyrë Abdulhamid Dbeibah.
“Ne jemi të vetëdijshëm se ka parregullsi, madje edhe korrupsion, por ne ende besojmë se këto zgjedhje janë zgjidhja,” tha një diplomat evropian në Tripoli.
Analisti Ahmed al-Rasrash tha se libianët “shpresojnë se zgjedhjet do të çojnë në një jetë më të mirë dhe stabilitet dhe siguri politike”.
Por shumë shprehin dyshime se procesi do të zgjidhë probleme të rrënjosura thellë.
“Ne jemi në një rreth vicioz për shkak të dështimit të procesit politik,” tha nëpunësi civil i Tripolit, Abdelfatah Benur.
Për shkak të një situate të tillë, disa janë nostalgjikë për epokën e Gadafit.
Ndërsa ai çrrënjosi brutalisht të gjitha format e kundërshtimit gjatë sundimit të tij, shumë prej tyre gëzonin një standard të lartë jetese të paguar nga pasuria e madhe e naftës e Libisë, me PBB-në më të lartë për frymë në Afrikë.
Kjo është krejtësisht e kundërta e situatës së sotme.
Konflikti dhjetëvjeçar ka shkatërruar infrastrukturën dhe ka goditur ekonominë, duke shkaktuar mungesa kronike të energjisë dhe inflacion galopant.
Libianët po vuajnë “si fiziologjikisht ashtu edhe ekonomikisht” për shkak të kësaj, tha biznesmeni i Tripolit, Isam al-Majri, megjithëse ai tha se ndihej “më i lirë” sesa rënia e Gadafit.
Faraj Najib, i cili drejton një dyqan të vogël në qytetin lindor të Bengazit, tha se zgjedhjet ishin një “shkëlqim shprese” për libianët, të varfëruar rëndë nga armatimi i gjatë.