“Ndryshimi i kufijve do të thoshte hapja e kutisë së Pandorës“, thotë Valentin Inzko.
Si Përfaqësues i Lartë ndërkombëtar në Bosnjë-Hercegovinë, detyra e tij është të sigurojë paqen, pozicion i cili u vendos që kur Marrëveshja e Paqes e Dejtonit i dha fund konfliktit në 1995, pas pothuajse katër vjet luftimesh që kushtuan rreth 100,000 jetë.
Shkaku i tronditjes së tij ishte një sasi dokumentesh jozyrtare që sugjerojnë se disa nga kufijtë në Ballkan duhet të rishikohen. Të ashtuquajturat “non paper” bënë xhiron e qarqeve diplomatike, përpara se të zbardheshin nga media në Ballkanin Perëndimor.
Për sa i përket Bosnjës, përfaqësuesi i saj i lartë nuk do të marrë sugjerime se përgjigjja e mosfunksionimit të saj të vazhdueshëm do të ishte rishikimi i kufijve kombëtarë.
“Nëse dikujt i pëlqen të mendojë për ndryshimin e kufijve, ai së pari duhet të vizitojë të gjitha varret ushtarake nga Franca në Stalingrad,” paralajmëron ai.
Dokumentet nuk mbanin emrin e një autori. Kjo përputhet me natyrën jozyrtare të një “non-paper-i”, por përmbajtja shkaktoi zemërim në të gjithë rajonin.
-Një “shpërbërje paqësore” e Bosnjë-Hercegovinës, me Serbinë dhe Kroacinë duke aneksuar pjesën më të madhe të territorit të saj
-Bashkimi i Kosovës dhe i Shqipërisë
-Krijimi i një rajoni serb me shumicë autonome në veri të Kosovës.
Dokumenti lexohet shumë si një listë dëshirash etno-nacionaliste nga vitet 1990. Dhe të gjithë e mbajnë mend se si u zhvillua kjo në atë kohë.
“Ne po bëjmë një gabim nëse mendojmë se konfliktet e ngrira mbeten të ngrira përgjithmonë,” thotë z. Inzko. “Ju keni parë në Nago-Karabak dhe Palestinë – konfliktet e ngrira mund të shpërthejnë në çdo kohë. Ky mund të jetë gjithashtu rasti në Bosnjë dhe Hercegovinë.”
Çështja “non-paper” është kthyer në një “lojë misterioze” diplomatike.
Pak njerëz kanë pasur diçka për të thënë në mbështetje të ideve që ato përmbajnë – përveç politikanit të lartë serb të Bosnjës, Milorad Dodik, i cili kurrë nuk e humb një shans për të shtyrë idenë e shkëputjes për rajonin me shumicë etnike serbe të vendit. Sipas marrëveshjes së Dejtonit, vendi u nda në një Federatë Boshnjako-Kroate dhe Republikën Serbe të Bosnjës (Republika Srpska).
Por “non-paper-at” mund të mos jenë vepër e ultranacionalistëve. Sllovenisë iu desh të luftonte sugjerimet se po qarkullonte dokumenti i parë. Dhe media në Kosovë e përshkroi jo-letrën e dytë si një propozim “franko-gjerman”.
James Ker-Lindsay, ekspert i Ballkanit në Shkollën e Ekonomisë të Londrës, thotë se “mendimi i qiellit blu” është një mënyrë për udhëheqësit evropianë për të trajtuar çështjet në dukje të zgjidhshme të rajonit.
“Ne nuk mund të mohojmë që ka probleme në Ballkanin Perëndimor. Ka dy çështje të rëndësishme që duhet të zgjidhen: mosmarrëveshja midis Serbisë dhe Kosovës mbi pavarësinë e Kosovës – dhe mosfunksionimi i thellë politik që ekziston në Bosnjë.”
Sidoqoftë, Sllovenia u përpoq të dërgonte “non-paper-in” në koshin e mbeturinave në një takim të udhëheqësve rajonalë që priti në fillim të këtij muaji. Ai propozoi një deklaratë që pohonte paprekshmërinë e kufijve aktualë.
Por Serbia nuk pranoi. Presidenti Aleksandar Vuçiç tha se vendi i tij njohu “kufijtë e përcaktuar nga karta e Kombeve të Bashkuara”. Me fjalë të tjera, ai nuk ishte gati të nënshkruante një dokument që mund të interpretohet si njohje e pavarësisë së Kosovës.
Pasi u takua me z. Vuçiç në Slloveni, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, i tha BBC se ajo ishte e bindur se Beogradi ishte prapa letrave.
“Unë nuk kam pasur dyshime që nga fillimi – mjafton vetëm të lexosh përmbajtjen dhe të shohësh se çfarë përpiqen të shtyjnë përpara këto letra. Ideja e rishikimit të kufijve si diçka që mund të arrijë paqen në rajon, kur në fakt është e kundërta.”
“Nëse ka një gjë në të cilën bie dakord i gjithë spektri politik në Kosovë, ajo është që rivendosja e kufijve është plotësisht e papranueshme”- shton ajo më tej.
Natyrisht, Serbia mohon të gjitha pretendimet dhe James Ker-Lindsay vëren se ekzistojnë “të gjitha llojet e teorive të konfuzionit dhe konspiracionit“.
Por me afrimin e përfundimit të mandatit të tij 12-vjeçar si përfaqësues i lartë, Valentin Inzko thjesht dëshiron që të gjithë të pranojnë kufijtë siç janë dhe të përqendrohen tek e ardhmja përfundimtar në Bashkimin Evropian.
“Ideja më e mirë do të ishte të ndiqnim shembullin e Tirolit – një pjesë është në Itali, një tjetër në Austri. Por është një rajon, me katër liri dhe një monedhë.”
Por anëtarësimi në BE për vendet e Ballkanit Perëndimor do të mbetet jashtë arritjes për vite me radhë. Dhe kjo do të thotë që shumë më tepër letra, qofshin djallëzore apo konstruktive, do të shkruhen./ BBC