Shkruan Fahri Xharra – “Të gjithë arbëreshët janë heronjë. Ata që thonë të kundërtën nuk e njohin historinë”.
Xhuzepe Garibaldi (1807-1882)
Shqiptarët me pjesëmarrjen e tyre aktive e dhanë njëkontribut të madh në lëvizjet kombëtare në Europën e shek.XIX-të ,pjesëmarrje e cila mund të quhet edhe fenomen historik i kohës i një rëndësije të veçantë që e rradhit atë në popujt më heroikë.
Të kthehemi tek Ɍeʋȯɭưcìȯɳì i Greqisë –1821 , pastaj në luf.tën për pavarësinë e Rumanisë , formësimin e Serbisë dhe të Malit të Zi. Por sot e kemi fjalën për njëçlirim dhe bashkimin tjetër të madh – të Italisë.
Pas Skënderbeut ,shek XV-të shqiptarët gjetën strehim nëtokat e Italisë. Ata u shpërndanë nga Abruzio e deri nëSiçili. Aty u gjenden edhe të parët, pasardhësit e Ilirëve.
Shqiptarët me Lëvizjen e Garibaldit të vitit 1860 e çuan Italinë në bashkimin dhe pavarësimin e saj. Atdheu i dytë i arbëreshëve në vitet 1844 dhe 1848 u ballafaquame kryengritjen e mëdha, në të cilat shqiptarët ishin pjesëe rëndësishme e betejave të përgja.kshmë dhe si të tillë edhe u burgosen edhe u pers.ekutuan, u push.katuan dhe u varën me thirrjen në gojë : “Rroftë liria, rroftë Italia”.
Tirania e Burbonëve i nxiti në luf.të kundër tyre eshe arbëreshët si Paskuale Bafa dhe Xhuzepe Albanezi, tecilët u ndodhën edhe në qeverinë e shpallur të Republikëssë Napolit -1799.
* Gjatë luf.të për mbrojtjen e Republikës së Romës, Garibaldit i shkoi mendja tek Anita, që e kishte lënë në Nicë. Mori penën dhe i shkroi këto rreshta:
“Anita ime e dashur… Ne luf.tojmë mbi Xhanikolo. Ky popull është i denjë për të kaluarën e tij të madhe. Këtu njeriu di të jetojë, di të vd..esë, këtu njerëzit vr.iten me thirrjen “Rroftë Republika”. Vetëm një orë nga jeta jonë në Romë vlen sa një shekull. E lumtura nëna imeqë më lindi në një epokë kaq të bukur për Italinë!…”
E shoqja, që ishte grua ɠưxìɱʈɑɾe, e gjeti rrugën për tëhyrë në qytetin e rrethuar. Dy ditë më vonë, mbi Xhanikolou duk një grua që u ndal dhe po fliste me ushtarët. Njeriprej tyre i tregoi se ku ndodhej Garibaldi. Ky në këtë çast, ktheu kokën dhe, si në një ëndërr gëzimi u turr drejt së shoqes së adhuruar dhe e shtrëngoi në gjoks. Pastaj e mori për dore dhe u kthye nga shokët;
– Ja Anita ime, këtej e tutje do të kemi një ushtar mëshumë. ( nga Arbëreshët dhe Bashkimi i Italisë) *
“Në vitin 1859 nisi luf.ta e dytë për çlirimin dhe bashkimin e Italisë.
Kësaj here doli në skenën e historisë Xhuzepe Garibaldi, udhëheqësi legjendar i luf.tërave për liri të popujve të robëruar. Ai erdhi në Itali pas një përvoje të pasur luf.tarake dhe u vu në shërbim të shtetit të Piemontit për të për gatitur fushatën kundër pushtuesve austriakë. Garibaldi, i kthyer tanimë në një figurë simbol, do të ngjallte shpresat e italianëve për çlirim e bashkim dheqindra patriotë do të viheshin nën urdhrat e tij. Heɾȯì legjendar zuri të përgatitej për luf.tën e madhe që e priste. Sipas strategjisë së tij, kjo do të ishte një luf.të globale, qëdo të përfshinte gjithë Italinë e copëzuar. Për këtë, ai filloitë përgatitet duke ideuar një fushatë ushtarake, që do tëniste me zbarkimin e një ekspedite në brigjet e Sicilisë. Nëprojektimin dhe realizimin e kësaj ndërmarrjeje të madhehistorike do të luanin një rol të rëndësishëm revolucionari italian, Roselino Pilo dhe ai arbëresh, Françesko Krispi.” (Arjan Th. Kallço)
Në kronikën e kohës është regjistruar dhe një fakt tjetërkuptim plotë: vajza arbëreshe nga Piana, Xhovana Peta, do të shkonte në Palermo me flamurin italian fshehurnë gji dhe do ta valëviste pas fitores së kryengritjes në qiellin e lirë të kryeqendrës së Sicilisë.
Siç dihet, me beteëjn e Kasertos, më 2 tetor 1860 mori fund fushata e lavd.ishme e Garibaldit, që hodhi themelet e pavarësisë dhe bashkimit të Italisë. S’ka dyshim se bilancii kontributit arbëresh në këtë ngjarje të madhe historike për fatin e Italisë është i padiskutueshëm dhe i admirueshëm. Këta pasardhës të Skënderbeut, jo vetëm nderuan emrin e tij dhe të atdheut të origjinës, por treguanme prova dashurinë dhe besnikërinë e tyre proverbialendaj popullit dhe tokës mikpritëse. “Gjatë Risorxhimentos, – shkruan historiani Cezaro Lambrozo, – arbëreshët e Italisë dhanë luf.tëtatarëve trima, derëhën gja.k , bënë sɑƙɾìfìcɑ panumërta, manifestuan virtyte të larta, u treguanqytetarë të denjë të atdheut të tyre të dytë”.
**Mungesa e delegacionit të Serbisë më rastin e festimevepër 150 vjetorin e Bashkimit të Italisë, sigurisht që nuk do të vihet re nga vetë italianët. Nga ana tjetër, prania e dy delegacioneve me zyrtarë të lartë nga Kosova dhe Shqipëria do të shihet si dicka e natyrshme jo vetëm se tani shqiptarët kanë dy shtete por sepse i natyrshëm kaqenë edhe kontributi i shqiptarëve ndër vite për Bashkimine Italisë.**
(Kontributi i shqiptarëve në bashkimin e Italisë ,IlirianDahri2011 )
Vetë Heroi dy botëve e kujton këtë fakt në kujtimet e tij: “Nga asnjë vend tjetër i botës nuk mund t’ia dilnim me sukses në marshimin tonë, përvecse nga Hora e Shqiptarëve”. Pra që në fillimet e tij Xhuzepe Garibaldi u mbështet tek arbëreshët të cilët më pas do ti cilësonte trima.
Xhuzepe Garibaldi u lind në Nicë më 4 korrik 1807, vd.iq në ishullin Caprera më 2 qershor 1882, revolucionar dhe luf.tëtar për lirinë dhe bashkimin e Italisë.
** *Pas rënies së Republikës së Romës, Garibaldi me vullnetarët e tij filluan tërheqjen e tyre heroike. Ai me këtërast iu tha ushtarëve:
– luf.tëtarëve, ja çfarë ju afroj atyre që duan të më ndjekin pas: uri, të ftohtë, mungesë strehe, mungesë municioni, por gjithnjë syhapur në beteja dhe pa gjumë, marshime të gjata dhe përleshje me bajoneta. Tani kush e do atdhenë le të më ndjekë pas. Kësaj thirrjeje iu drejtuan katër mijëvullnetarë, që ndoqën pas heroin e tyre. ***/ZgjohuShqiptar.info