Lufta e Rusisë kundër Ukrainës, rivaliteti midis Kinës dhe Amerikës dhe ngritja e fuqive të reja të mesme po nxisin një riorganizim të thellë të rendit ndërkombëtar që do ta lërë Evropën në një disavantazh të dukshëm. Për të lulëzuar në një botë të dominuar nga shtete të mëdha me buxhete ushtarake në rritje, Evropës nuk i mbetet zgjidhje tjetër veçse të bëhet një fuqi e vërtetë.
Nga Joschka Fischer
Epoka e stabilitetit global pas vitit 1945 ka marrë fund prej kohësh. Nga bota bipolare e Luftës së Ftohtë te bota unipolare e dominuar nga amerikanët që e zëvendësoi atë, ne kemi përfituar prej kohësh nga një ndjenjë rendi strategjik. Megjithëse pati shumë luftëra më të vogla (dhe madje disa më të mëdha), nga Koreja dhe Vietnami në Lindjen e Mesme dhe Afganistan, sistemi ndërkombëtar mbeti përgjithësisht i qëndrueshëm dhe i paprekur.
Megjithatë, që nga fillimi i mijëvjeçarit të ri, ky stabilitet i ka lënë gjithnjë e më shumë vendin një rivaliteti të përtërirë midis fuqive të mëdha, ndër to Shtetet e Bashkuara dhe Kina. Për më tepër, ka qenë prej kohësh e qartë se India, Brazili, Indonezia, Afrika e Jugut, Arabia Saudite, Irani dhe ndikimi politik dhe strategjik i ekonomive të tjera në zhvillim do të rritet, si dhe roli i tyre brenda sistemit global. Në kontekstin e një konflikti të thelluar midis Kinës dhe SHBA-së, këto fuqi në rritje do të kenë shumë mundësi për të luajtur njërën nga dy superfuqitë e shekullit të njëzet e një kundër tjetrës. Në fakt, shumë nga këto mundësi duken shumë të mira për t’u humbur.
Në Rusi, ndërkohë, elitat politike janë konsumuar nga fantazitë e rikthimit të shtrirjes territoriale dhe peshës gjeopolitike të Bashkimit Sovjetik – dhe të Perandorisë Ruse para tij. Nën presidentin Vladimir Putin, politika ruse ka synuar gjithnjë e më shumë të përmbysë trashëgiminë e epokës së menjëhershme të pas Luftës së Ftohtë. Ndryshe nga kjo, Perëndimi – që nënkupton SHBA-në dhe Bashkimin Evropian, pas zgjerimit të tij që nga viti 2004 – ka mbetur i përkushtuar në mbrojtjen e vlerave bazë si e drejta e vendeve për vetëvendosje dhe paprekshmëria e kufijve të njohur ndërkombëtarisht.
Këto vlera dhe angazhime të ndryshme e bënë të pashmangshëm një konflikt mbi ish-republikat e Bashkimit Sovjetik, siç pamë në Gjeorgji në vitin 2008. Në Ukrainë, hapi i parë erdhi kur Rusia aneksoi Krimenë në 2014, por pika e thyerjes nuk erdhi deri në shkurtin e kaluar, kur Kremlini nisi pushtimin e tij në shkallë të plotë të vendit dhe i dha fund epokës së paqes në Evropë. Edhe një herë, kontinenti po ndahet në dy kampe.
Përpjekja e Putinit për të rishkruar historinë me forcë nuk është vetëm një tragjedi për popullin ukrainas dhe një sfidë për sigurinë evropiane, por është gjithashtu një qortim për të gjithë sistemin ndërkombëtar të shteteve kombëtare. Në fund të fundit, shumë nga fuqitë globale të reja dhe në zhvillim kanë refuzuar të vendosen në anën e Ukrainës, dhe disa – duke ndjekur drejtimin e Kinës – kanë qëndruar në mënyrë eksplicite me Rusinë ose kanë mbetur “neutrale” në interes të përfitimit të disa avantazheve taktike. Implikimi është se këto vende janë të gatshme të anashkalojnë një shkelje flagrante të parimeve thelbësore që mbështesin stabilitetin global.
Por rreziku më i gjerë për sistemin ndërkombëtar nuk buron nga lufta në Ukrainë (Rusia është shumë e dobët për të paraqitur një kërcënim të vërtetë global), por nga përkeqësimi i marrëdhënieve SHBA-Kinë. Pavarësisht retorikës luftarake të Kinës për Tajvanin dhe stërvitjeve të saj agresive detare në ujërat përreth ishullit, konfrontimi i deritanishëm është më pak ushtarak sesa ekonomik, teknologjik dhe politik.
Disa nga humbësit më të mëdhenj në këtë përballje ka të ngjarë të jenë Japonia dhe Evropa. Firmat kineze kanë ndërtuar kapacitete masive prodhimi në industrinë e automobilave – veçanërisht në automjetet elektrike (EV-të) – dhe tani janë gati të tejkalojnë prodhuesit evropianë dhe japonezë të automobilave që kanë qenë prej kohësh dominues globalisht.
Për t’i përkeqësuar edhe më shumë gjërat, përgjigja e vetë Amerikës ndaj konkurrencës kineze është të ndjekë një politikë industriale që do të jetë në kurriz të prodhuesve evropianë dhe japonezë. Legjislacioni i fundit si Akti i Reduktimit të Inflacionit, për shembull, ofron subvencione të mëdha për makinat e prodhuara në SHBA. Nga këndvështrimi i SHBA-së, politika të tilla vrasin dy zogj me një gur: mbrojnë prodhuesit e mëdhenj vendas dhe u ofrojnë atyre stimuj për të ndjekur zhvillimin e EV-ve.
Rezultati përfundimtar do të jetë një riorganizim i plotë i industrisë globale të automobilave, me Japoninë dhe Evropën (kryesisht Gjermaninë) duke humbur konkurrencën dhe pjesë të tregut. Dhe që të mos harrojmë, ky zhvillim i madh ekonomik është thjesht fillimi i një konfrontimi shumë më të madh global dhe riorganizimit strategjik.
Evropa jo vetëm që duhet të bëjë shumë përpjekje për të ruajtur modelin e saj ekonomik gjatë këtij riorganizimi të ekonomisë globale, por ajo gjithashtu duhet të menaxhojë kostot e larta të energjisë, hendekun në rritje të teknologjisë digjitale përballë dy superfuqive dhe nevojën urgjente për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes për t’iu kundërvënë kërcënimit të ri nga Rusia.
Të gjitha këto prioritete do të bëhen edhe më urgjente me afrimin e zgjedhjeve të ardhshme presidenciale në SHBA, duke pasur parasysh mundësinë e dallueshme që Donald Trump të mund të kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
Kështu Evropa e gjen veten veçanërisht të pa favorizuar. Ajo është në një rajon gjithnjë e më të rrezikshëm, megjithatë mbetet një konfederatë shtetesh-kombe sovrane që nuk kanë grumbulluar kurrë vullnetin për të arritur integrimin e vërtetë – edhe pas dy luftërave botërore dhe Luftës së Ftohtë. Në një botë të dominuar nga shtete të mëdha me buxhete ushtarake në rritje, Evropa ende nuk është një fuqi e vërtetë.
Nëse gjërat do të vazhdojnë të mbeten kështu, kjo varet vetëm nga evropianët. Bota nuk do të presë që Evropa të rritet. Nëse Evropa do të përballet me ndryshimet e sotme globale, ajo bën mirë të fillojë ta bëjë së shpejti – ose, mundësisht, të kishte filluar ta bënte që dje.
Project Syndicate – Will Europe Be the World’s Biggest Loser?