Nga Ylli Pata
Është marrë paksa si “sportive” çështja që një portal parashikoi apo më mirë më thënë, lançoi një njoftim që shërbeu si bombë sociale. Situata duket se është më e komplikuar se kaq, nëse kemi parasysh se portali që përhapi lajmin nuk është thjesht një gazetë elektronike, por një eter tipik politik, që vepron me shiringa digjitale duke u përhapur në kategori shikuesish të përcaktuar qartë nga “regjizori”.
Ishte ngjarja më e bujshme që edhe mori më shumë vrull nga reagimi i strukturave te shtetit ndaj shkruesve të njoftimit, por faktikisht fakenews-et në Shqipëri nuk janë aspak një fenomen i rrallë (artikullshkruesi ka shkruar shumë këto 6 vjet) dhe janë të dokumentuara.
Rasti i parë i fakenews-it ishte në qershorin e vitit 2013, kur një media shumë afër qeverisë së asaj kohe të drejtuar nga Sali Berisha, anonçoi largimin nga detyra të ambasadorit amerikan Alexandër Arvizu, pikërisht kur ky i fundit i ishte vërvitur Berishës pas ca deklaratave të çuditshme “sovraniste”, përpara se të dalë fenomeni “Orban” dhe ai “Salvini”, duke shpallur albanofobët anembanë globit.
Nëse e mbani mend, dekretimi nga presidenti Barack Obama i ambasadorit Donald Lu në Tiranë, u shit nga disa qarqe politike këtu, sikur Lu është mik i afërt i Frank Wisner, lobist i qeverisë për çështjen “Albpetrol”, që më pas doli se ishte një skandal i përmasave gjigandeske.
Lajmi i largimit të ambasadorit Arvizu rezultoi të ishte një fake news dhe diplomati amerikan shtyu misionin e tij në Tiranë edhe një vit shtesë nga mandati 3 vjeçar, që ishte një sinjal i fortë politik nga Departamenti i Shtetit për sulmet ndaj ambasadorit, por edhe lobimit paralel nëpërmjet kompanisë Podesta, duke anashkaluar Ambasadën amerikane në Tiranë.
Pak kohë pas fitores së Ramës në zgjedhje dhe nisjes së aleancës jokomode me LSI-në e Ilir Metës shpërthen e ashtuquajtura çështje e armëve kimike.
SHBA i kërkoi Shqipërisë që të pranojë, që në territorin e saj të shkatërroheshin disa nga municionet e rrezikshme të Bashar al Asadit të Sirisë, si pjesë e një marrëveshje që pritej të nënshkruhej mes Uashingtonit dhe Moskës për një plan paqeje në vendin arab ku kishte shpërthyer lufta civile.
Pranimi nga ana e Shqipërisë i një plani të ofruar nga qeveria amerikane pritej mëse natyrshëm, duke parë edhe marrëdhëniet e ngushta ndërmjet dy vendeve që prej vitit 1990 e sidomos pas çlirimit të Kosovës nga NATO në vitin 1999.
Por çuditërisht pati qëndrime të kundërta brenda mazhorancës. Kryetari i Kuvendit në atë kohë, përkatësisht presidenti aktual i Republikës Ilir Meta, deklaroi se “Shqipëria nuk ka shpatulla ta kryejë këtë mision”.
Ndërkohë në publik u përhap në mënyrë virale në rrjete sociale lajmi se në Shqipëri do të vijnë lëndë kimike të rrezikshme si gazi sarin etj.
Këto, edhe pse u përgënjeshtruan nga ekspertët amerikanë, gjithsesi patën efekt të madh në shpërthimin e një vale protestash. Madje për herë të parë pas rrëzimit të komunizmit u zhvillua protestë edhe para Ambasadës amerikane në Tiranë.
Pas këtyre protestave Edi Rama i tha “JO” propozimit të SHBA-së dhe me gojën e ambasadorit Arvizu, Uashingtoni shprehu “zhgënjim” për qëndrimin e Tiranës. Në atë kohë u fol për një plan miliardash nga SHBA dhe përshpejtim i pranimit të Shqipërisë në BE.
Ndërkaq, në terrenin ballkanik kishin nisur publikimi në masë i fakenews-eve, që duket se kishin një linjë të afërt zhvillimi nga disa qarqe që mbështeteshin nga Moska.
Në vitin 2016, përkatësisht në kohën e mbylljes së hartimit të reformës në drejtësi riktheu sërish valën e lajmeve që dukeshin se shkruheshin nga e njëjta dorë e përhapeshin në mënyrë virale nga rrjete sociale që sponsorizonin për përhapje, dhe në komente të ndryshme përdorej një gjuhë shumë e rëndë dhe e ashpër ku bëhej fjalë për profile false që nuk ekzistonin realisht, por menaxhoheshin nga një “kuzhinë” që kishte në dorë manipulimin dixhital.
Në Maqedoni kishte nisur një operacion i ashpër për të ndaluar një koalicion mes Zoran Zaevit dhe shqiptarëve, çka çoi në një masakër brenda Parlamentit ku u rrah për vdekje edhe deputeti shqiptar Zijadin Sela.
Megjithatë kulmi arriti pas fitores së Donald Trump si president, ku qarqet politike të PD-së dhe LSI-së atëherë në qeveri nisën ta trumpetonin si njeriu që do të përlajë me gjithë kocka Edi Ramën, pasi ky i fundit e kishte cilësuar si rrezik gjatë një interviste në CNN gjatë fushatës presidenciale amerikane.
Pas fitores së Trump, në mediat që parashikuan edhe tërmetin e orës 23.30 të dielën e shkuar, botoheshin lajme mbi shkarkimin e ambasadorit amerikan në Tiranë Donald Lu që në vitin 2016. Në fakt, Lu qëndroi deri në fund të zgjedhjeve të vitit 2017 dhe më pas u emërua nga Trump si ambassador në Kirgistan, ku si edhe në Shqipëri, përkrahu një reform të fortë për të spastruar politikën e korruptuar çka çoi në arrestimin e figurave të larta deri krerë shtetesh.
Ndërkaq, po në vitin 2016, një tjetër lajm bombë merr dhenë për të shkaktuar panik të madh, por që efekti nuk ishte ai i “duhuri”.
Bëhet fjalë për të njëjtat portale, të cilat citojnë një portal fantazmë italian, pronë e një ish-senatori të dënuar për korrupsion, sipas të cilit po vjen drejt Shqipërisë një vapor me qindra ton mbetje toksike drejt Shqipërisë.
Lajmi thoshte se po vijnë 1400 kontenjerë me mbeturina që po vijnë nga porti italian i Goia Tauro-s në Calabri, lajm që synonte një panik të ngjashëm apo reagim me atë të armëve kimike.
Por ky lajm nuk u citua nga asnjë media serioze italiane, të cilat kanë gjithsesi një ndikim edhe në Shqipëri.
Një tjetër valë fakenews-esh ishin edhe ata që i përkisnin sulmit ndaj opozitës iraniane në Shqipëri, si pjesë e marrëveshjes ndërmjet qeverisë shqiptare dhe asaj amerikane. Në po të njëjtët portale flitej për ardhjen e terroristëve të rrezikshme në Shqipëri.
I fundit ishte natyrisht kjo gjëma e tërmetit, por gjatë kësaj kohe numri i lajmeve të rreme natyrisht që ka qenë i madh, ku janë bërë të gjallët të vdekur e të vdekurit të gjallë, nga gazeta e portale të ndryshme, ku edhe artisten e madhe Vaçe Zela e vdiqen disa herë para kohe disa media.
Këto mund të hyjnë edhe tek gabimet njerëzore apo marrëzitë e amatorëve që punojnë në mediat shqiptare, ndërkohe që lajme që duket se dalin nga një dorë, njësoj si fakenews-it e Velesit ku përgatiteshin mashtrimet e fushatës amerikane, nuk janë thjesht çështje redaktorësh, por strategji e caktuar që nuk është zbatuar vetëm në Shqipëri, e pakta në Ballkan me shumicë në vitet e fundit…