Tronditjet në shtëpinë e Mehmet Shehut në shtatorin e vitit ’81 kanë qenë dramatike. Me ndërhyrjen e Enver Hoxhës ishte prishur fejesa e Skënderit, djalit të ish-Kryeministrit me Silva Turdiun për çështje biografie. Kjo kishte prishur të gjithë ekuilibrat në familjen Shehu.
Bashkimi, djali tjetër i numrit dy të regjimit, duke iu rikthyer atyre ditëve në librin “Vjeshta e ankthit”, tregon gjithë çka ndodhte në shtëpinë e tij pas asaj ngjarjeje ndjellakeqe.
Ai rrëfen një nga ato ditët kur Mehmet Shehu tentonte të vendoste autoritetin e munguar te fëmijët, duke iu imponuar ca rregulla mbështetur në sinjalizimet e Sigurimit të Shtetit, si daljet natën vonë, ndonjë gotë me miqtë, kafetë në shoqërinë e të huajve dhe deri te sjellja jashtë normave të kohës e Marjetës, gruas së Bashkimit, që asokohe kishte zënë shoqëri me njërin prej punonjësve të ambasadës franceze…..
Pak ditë mbasi u prish fejesa e Skënderit me Silvën, babai dërgoi e më thërriti sërishmi nga zbori. Më priste në studion e tij të katit të poshtëm, i vrenjtur, hijerëndë, po prapëseprapë me njëfarë turbullimi që s’po mund ta fshihte. Mesa dukej, i paduruar që t’i thoshte sa më parë çka krejt kishte përbluajtur në vetvete, qe kthyer nga zyra mjaft herët. Ose ndoshta s’kishte qenë fare në zyrë dhe sapo qe kthyer nga Enver Hoxha, me të cilin po takohej dendur gjatë gjithë asaj jave.
-Tani, janë disa çështje të brendshme të familjes sonë që duhet t’i ndreqim, – filloi babai, ndërsa unë u ula në një kolltuk përkundruall tij, – për këtë të kam thirrur.
Një copë herë ndërmjet nesh u nder një heshtje e sikletshme. Unë po mundohesha të kuptoja çfarë donte të thoshte e ku donte të dilte, po edhe ai e kishte disi të zorshme ta shpështillte fillin e bisedës. Janë disa probleme që kanë të bëjnë, së pari, me mënyrën tënde të jetesës, – e prishi heshtjen më në fund.
-Mënyra ime e jetesës?
Atë çast hyri një shërbyese me një pjatë të vogël, në të cilën kishte një kokërr mollë. Babai heshti sakaq. Mua s’po më pritej gjersa ajo të dilte nga dhoma dhe babai të vazhdonte. As atij vetë nuk i pritej.
-Lëre aty, – i tha shërbyeses duke e ndjekur me sy me njëfarë bezdie, pastaj për diçka u kujtua dhe i tha:
– Më bjer një shkrepëse.
Priti që shërbyesja të mbyllte derën dhe vazhdoi:
-Ti bën jetë lokalesh Bashkim.
Po më fliste në emër të plotë dhe kjo ishte e pazakontë për të. Kjo donte të thoshte largësi e pamat, tëhuajtje. Shpërnjohje. Në shqiptimin prej tij të emrit tim të plotë kumbonte jehu i mallkimit. Ti s’je më biri im. Kurse ai ishte gjithnjë babai im dhe kjo më bënte të ulërija i ndërkryer dhe njëkohësisht më ndrydhte e ma mbyste përbrenda ulërimën.
-Unë tërë ditën e kaloj duke shkruar apo duke lexuar, kështu që kam nevojë edhe të çlodhem, të argëtohem…
-Ti kthehesh shumë vonë në shtëpi. Të rrish me orë të tëra nëpër kafenera duke pirë, kjo s’është e rregullt.
-Se pi ndonjë gotë, s’ka asgjë të keqe. Unë as dehem, as rrihem, as i bie kujt më qafë. -Mos u rrëmbe, – ma preu babai, – s’të thotë njeri se ke bërë gjëra të tilla.
Hyri prapë shërbyesja, e cila solli një kuti shkrepëse.
-Mos u rrëmbe, mos e bëj tragjike, – foli prapë babai dhe shtyu nga unë pjatën me kokrrën e mollës. Pastaj nxori nga xhepi i brendshëm një tufë letrash, me gjasë ndonjë buletin zyrtar sekret, zu t’i bënte shuk njëra pas tjetrës dhe t’i hidhte ashtu grumbull në vatrën e oxhakut.
-Në fund të fundit, unë s’jam as i vogël, – i thashë.
Ai u përkul për nga oxhaku, ndezi një shkrepëse dhe vuri flakën së përposhtmi letrave të shukura e të hedhura aty.
-Vërtet, tani ti je burrë, – tha mbas pak pa kurrfarë qesëndie në zë, – mund të shkosh dhe në kafene, me gruan tënde. Po një herë në hënë e jo çdo natë! Fundja, mund të pish dhe ndonjë gotë, kurse ajo mund të marrë ndonjë pastë, por jo të pijë, këmba mbi këmbë…
Vështrova për një hop letrat që filluan të digjeshin në oxhak, duke u nxirë e tkurrur me ca spërdredhje si një përpëlitje e dhimbshme prej qeniesh të gjalla.
-Pse, ç’të keqe ka, – i thashë babait. Fytyra e tij vazhdimisht çehrengrysur, u vrungua edhe më. Dukej në zgrip të një shpërthimi britmash të hakërryera dhe mezi e përmbante veten. Po fjalët e tij më ngjethën edhe më tepër se çdo e bërtitur.
-Unë s’mund të lejoj që ju të merrni nëpër këmbë nderin tim, – tha ai, – nderin e anëtarit të Byrosë Politike.
Letrat e hedhura në oxhak përflakeshin furishëm, a thua se prej shkronjave të tyre çlirohej ashtu një zjarr magjik.
-Do të bëni si them unë, – vazhdoi ai, – s’ka të vonoheni natën sa të doni, do të ktheheni në orar. Që sot e tutje, në ora 9 shtëpisë i vihet çelësi. Kjo shtëpi nuk është han…
-Mos është kazermë? – i thashë.
-Po, – tha ai, – të pëlqen apo s’të pëlqen ty! Kështu si them unë do të bëhet!
Në qoftë se nuk do të bëhej ashtu, unë s’do të isha më biri i tij. Po mirë, atëherë as ai nuk ishte më babai im… Përpara meje qëndronte një idol prej guri, i shurdhët e i pamëshirshëm. Idoli duhej thyer të ndizej sherri dhe flaka do të pushtonte shtëpinë, trarët të shndërruar në ura zjarri do të binin mbi mua dhe duhma dhe tymi do më zinin frymën. Por ndërkaq frika më bëri të stepem, një frikë e errët. Nuk nxora dot asnjë fjalë për ta kundërshtuar.
E megjithatë është një çmenduri,- thashë me vete,- çmenduri kryekëput. Ishte vijimi i një bisede të vjetër, të filluar vite më parë, të ndërprerë, të filluar e të ndërprerë sërishmi, disa herë kështu, e që s’po kishte të mbaruar. Të mos vonohesha natën, sepse, sepse, sepse… tjetër punë po të jesh i martuar e të kesh gruan tënde… me të mund të bredhësh natën e të vonohesh sa të duash…
Më pas, mbasi isha martuar, disa herë më kishte thënë të mos vonohesha, jo për fanatizëm patriarkal, por sepse kemi armiq dhe armiqtë, me ç’ju kemi bërë ne… Pastaj, për një kohë të gjatë sikur harronte, pastaj prapë kujtohej. Kurse tani, tani s’ishte më punë armiqsh dhe megjithëse i martuar, prapë s’duhej të vonohesha natën. Kështu thoshte ai dhe kështu do të bëhej, isha i dënuar prej tij dhe dënimi im nuk është që të kthehem në ora 9 apo në ora 8, kjo s’ka rëndësi, dënimi im është që atij t’i bindem, që të mos kem fuqi të kundërshtoj dhe tek e mbramja, ta vuaj këtë pafuqi.
Po për çfarë tjetër duhej t’i bindesha… Nuk kishte asnjë rëndësi për mua ajo çka më kërkonte të bëja e të mos bëja, madje ishte aq e pakuptimtë krejt kjo bisedë, saqë as nuk mund të fyhesha. Isha i topitur i tëri, kur papritmas ai kaloi në diçka tjetër.
-Me Ismail Kadarenë më nuk dua të shoqërohesh, – më tha. Ismail Kadareja ka lakra në kokë. Kjo dihet dhe ta kam thënë kaq herë, por t’i s’më ke dëgjuar.
Përsëri nuk e kundërshtova. Më mirë të heshtja. Çfarëdo që të them, aq më keq do të zemërohet me Ismailin. Si dhe herë të tjera kur kemi bërë fjalë për punë të ndonjë shokut tim që ai s’e pëlqente. Vite me radhë kështu. Babai do të thotë se jam thjesht ndikuar nga Ismaili. Rolet janë të ndara. Unë në rolin e fëmijës, tjetri në rolin e djallit. Shkaktar grindjesh në familjen tonë. Ai përçarësi i brezave.
-Po s’është vetëm kjo, – vazhdoi babai, – ti e di se përpara se të behej mik me ty, ai ka qenë mik me Todi Lubonjën. Dhe gjithmonë është përpjekur të depërtojë nëpërmjet miqësirash në familjet e udhëheqjes, një herë në drejtim të familjes së Hysni Kapos, një herë tjetër në drejtim të familjes së Manush Myftiut e tash te ne. Hmm, qëllon larg ai.
Përsëri nuk e kundërshtova. Sepse kisha mbetur gjuhëlidhur. Në oxhak s’kishte veçse një dorë shkrumb të shuar tashmë, po mua më bëhej si të isha i mbështjellë në një vorbull tymrash mbytëse që ngriheshin soje. Pata parandjenjën se fundi i kësaj bisede do të ishte edhe më i tmerrshëm.
-T’i them të gjitha këto që t’i kesh parasysh jo vetëm për sa i përket Ismailit, po edhe për shoqërinë tënde në përgjithësi. Të kesh kujdes, se mund të shoqërohen me ty për qëllime jo të mira. Dhe nuk ke punë të takohesh me të huajt, edhe kosovarë qofshin. Thuaja edhe Marjetës këtë. Zaten e kemi si rregull të përgjithshëm që ndalohet të takohesh me shtetas të huaj. Me ligj nuk e kemi, po e kemi vënë në rregullore ushtarake.
Në këto fjalë e sipër, në studio kishte hyrë nëna. Ajo u ul përbri nesh dhe po na dëgjonte. Në një pauzë të babait, ajo mori e tha:
-Janë disa probleme të ngritura qysh në plenumin e katërt, por që, pa dashur i kemi lënë pas dore. Vazhdimisht duhet t’u rikthehemi dhe t’i kemi gjithmonë në qendër të vëmendjes.
-Ato të meta që kemi, do t’i ndreqim së bashku, – tha babai me një zë të zbutur tashmë, – s’kemi pse të mos i ndreqim…
-Po për Marjetën, i the?, – e pyeti babain nëna. -Atë po thosha pak më parë, – ia ktheu babai, rishtazi dhe përnjëherësh i acaruar, – Marjeta e ka bërë rrugë të shkojë në lokalet për të huajt dhe të takohet me të huajt… – bëri dhe një pauzë, ngurronte me sa dukej, por duke e mposhtur ngurrimin dhe dora-dorës duke u acaruar gjithherë e më tepër, vazhdoi:
– Më ka ardhur një sinjalizim në drejtim të Marjetës… Ajo na ka marrë veturën, në kohë vape kështu, kur ka pak njerëz në qarkullim, dhe ia hipën veturës shkon te lokali atje lart, te liqeni, ulet në një tavolinë këmbë mbi këmbë, dhe mbas një çike vjen dhe ulet me të një i huaj… Ka të ngjarë të jetë dhe rastësi, po ka të ngjarë edhe të mos jetë… Ky i huaj është punonjës i një ambasade dhe nuk mund të mos jetë i interesuar të krijojë lidhje me Marjetën që ta shfrytëzojë për qëllime spiunazhi.
-Do ta pyes Marjetën, – i thashë i befasuar, i tronditur, duke ua shmangur vështrimin syve të babait dhe duke e mbërthyer për disa çaste te shkrumbi i letrave në oxhak dhe atë botë m’u bë se ishte gati të vrundullonte s’andejmi një shtëllungë e stërmadhe e murrme tymi. Atë ditë drekova vetëm, pa i pritur të tjerët. Me t’u kthyer Marjeta, nuk m’u durua dhe i thashë se kisha diçka për të biseduar me të.
Dhe këtë ia thashë gjithë duke e ditur se në kësi rastesh Marjetën zakonisht e kaplonte ankthi. Ajo nuk hëngri veçse dy kafshata. I thashë të dilnim më mirë, nuk më rrihej brenda dhe kështu dolëm së bashku. U ulëm në një nga stolat e një parku përskaj bulevardit të madh. Ajo priste gjithë ankth, por unë kisha një mjegullirë në kokë dhe nuk po dija nga t’ia filloja.
Bëra ç’bëra dhe nisa t’ia riprodhoja copëra-copëra dhe disi rrëmbyeshëm bisedën që kisha pasur me babanë.
-Dy janë mundësitë, – i thashë Marjetës, – ose e kanë me Ismailin dhe ai është në rrezik, ose është diçka më e gjerë… domethënë një përgatitje për një gjueti të re shtrigash të tipit të plenumit të katërt. Po Marjeta, ndërkohë, kishte filluar të qante.
-Pse qan?, – i thashë. -S’do shkojmë më te Kadaretë?, – tha ajo, mes lotësh. Pikërisht miqtë më të mirë që kishim, atje ku shkojmë më me qejf, na i ndalojnë…
-Kush tha që s’do shkojmë tek ata!, – bëra ta qetësoja, – madje që tani do të shkojmë, sepse duhet paralajmëruar Ismaili patjetër, se mund të jetë në rrezik…
-Ashtu vërtet, – tha Marjeta, por a do t’i gjejmë zgjuar në këtë orë? -Besoj se ende nuk kanë rënë për të fjetur…