Ambasadori i Turqisë Në Shqipëri Murat Ahmet Yoruk, në një intervistë në emisionin PASSPORT të gazetarit Arbër Hitaj në RTV SCAN, thotë se volumi tregtar mes vendeve tona shkonë në 520 ml dollarë për vitin 2019, me një rritje prej 60 ml dollarë krahasuar më 2017.
Ambasadori thekson se investimet turke në vendin tonë shkon në 3 miliard dollarë, por ka ende potencial në sektorë të ndryshëm. Në lidhje me debatin për anëtarët e lëvizjes Gulen, Ambasadori thotë se kjo është një organizatë e rrezikshme që në Shqipëri ka njerëz në sistemin e arsimit të shëndetësisë dhe të institucionet fetare.
Diplomati Yoruk paralajmëron palën shqiptare për rrezikun e kësaj lëvizje që sipas tij mund të krijojnë paqëndrueshmëri në vend. Në lidhje me numrin e shqiptarëve që jetojnë në Turqi, Ambasadori thotë se janë rreth 4-5 milion shqiptarë që jetojnë në disa rajone të Turqisë, komunitet nga kanë dalë personalitete shumë të spikatura.
Po sa i përket kompanive turke të pranishme këtu si janë shifrat?
Ne kemi një vëllim investimi prej 3 miliardë dollarësh në Shqipëri. Firmat turke e kanë gjetur pozitive të investojnë në Shqipëri, të fillojnë një biznes dhe të krijojnë marrëdhënie biznesi me këtë vend, i cili ka arritur një volum investimi prej rreth 3 miliardë. Prania ekonomike dhe komerciale Turqisë këtu me ka habitur dhe mua. Rreth 435 kompani veprojnë në Shqipëri. Fushat në të cilat veprojnë kompanitë tona janë shumë strategjike për Shqipërinë. Ne kemi investime në energji, bankë, telekomunikacion, miniera, infrastrukturë, shërbime kontraktuese, aviacionin civil dhe arsim. Vëllimi ynë tregtar është rreth USD 520 milion. Në vitin 2017, kjo shumë ishte 460 milionë dollarë amerikanë, një rritje prej 60 milionë dollarë amerikanë.
Megjithatë, potenciali i këtyre dy vendeve nuk është i mjaftueshëm. Kur presidenti ynë vizitoi Shqiperine në vitin 2015, dhe kur u takua me presidentin Nishanin 2016 dy presidenten vendosen qe vëllimi tregtar mes dy vendeve te ishte 1 miliard dollar . Ne po bëjmë përpjekje për të kapur këtë objektiv prej 1 miliard dollarësh. Për të arritur këtë qëllim, ne duam të përdorim disa mekanizma në mënyrë më efektive. Ne filluam negociata për të shqyrtuar Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë (MTL). Ne kemi Komisionin tonë të Përbashkët Ekonomik (KEK). Ne kemi në plan të shkëmbejmë pikëpamjet me KEK-un në periudhën e ardhshme. Disa nga 435 kompanitë tona kanë funksionuar në Shqipëri që nga vitet 1990.
Në periudhën e ardhshme, ata do të vazhdojnë të bëjnë biznes në Shqipëri me investime të reja. Qe nga viti 2014 ne Shqiperi ne kemi një organizate shumë të rëndësishëm Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Shqipetare – Turko (ATTSO) . Kjo dhome është në rritje dhe bëhet më e fortë çdo ditë. Kur u themelua, kishte vetëm 10 anëtarë turq dhe 4 shqiptarë. Sot ajo ka 64 anëtarë. ATTSO është një qendër e rëndësishme tërheqëse për anëtarët e saj, duke krijuar vende pune dhe mundësi biznesit. Për rritjen dhe zhvillimin më aktiv të ATTSO jep mbeshtetje dhe vete kryeministri Rama dhe qeveritare te tjere.
Një anketim u zhvillua në mesin e anëtarëve të ATTSO para fundit të vitit 2018. Sipas rezultateve të anketës, firmat turke kanë dy pika qe duhen theksuar per te bërë biznes në Shqipëri: Së pari, firmat e kanë të vështirë të gjejnë personel të kualifikuar për të punësuar. Së dyti, ata po përjetojnë vështirësi për shkak të mos pagesës së TVSH-së në kohë. Por asnjë kompani turke nuk ka thënë se klima e investimeve dhe biznesi në Shqipëri nuk janë të përshtatshme. Ky është gjithashtu një faktor inkurajues për kompanitë turke që kërkojnë të investojnë në Shqipëri.
Lufta ndaj terrorizmi është një tjetër fushë ku kemi bashkëpunim, si do e vlerësoni kooperimin?
Anti-terrorizmi është një nga çështjet më të rëndësishme të politikës sonë të jashtme. Ne luftojmë kundër terrorizmit si në rajonin tonë ashtu edhe në platformat ndërkombëtare. Turqia është vendi i vetëm qe eshte duke luftuar me tre organizma terrosistesh njekohesisht. Ne po luftojmë terrorizmin si në terren ashtu edhe në fushën e diplomacisë dhe nën ombrellën e organizatave ndërkombëtare. PKK është në listën terroriste të SHBA në arenën ndërkombëtare. Pas luftës civile siriane, PKK u shfaq në vitin 2011 si një zgjatje e YPG / PYD. Ne po luftojmë me ushtarët dhe ushtrinë tonë në terren. Një organizatë tjetër terroriste është DAESH, një organizatë terroriste e cila është rrënuar nga e gjithë bota. Ne luftojmë kundër DAESH. Ne jemi i vetmi vend NATo me ushtrinë e saj kundra DEAŞ.
Ekziston edhe një organizatë terroriste FETÖ. Kjo organizatë nuk është si organizata të tjera konvencionale terroriste. Kjo organizatë ka një strukturë shumë të veçantë dhe unike. Kjo organizatë terroriste kaluar 1970 vjet në fazën e inkubacionit në Turqi. Nga vitet 1980, ai filloi të ndjejë praninë e një mjedisi të përshtatshëm. Që nga vitet 1990, Forcat e Armatosura filluan të depërtojnë në Policinë Kombëtare Turke, sistemin gjyqësor dhe arsimin dhe sistemin shëndetësor.
Kur kemi ardhur në 2000 vjet, ai mendonte se ai ka arritur një nivel të caktuar të energjisë dhe rendi i tanishëm kushtetues në Turqi, një sistem dhe institucioneve demokratike filluan disa operacione kundër tretje. Që atëherë, ne kemi filluar të shohim fytyrën e vërtetë të kësaj organizate dhe ne kemi qenë në një luftë serioze. Por kjo organizatë ka një veçori. Ata janë një organizatë terroriste që mund të arrijë të fshehë identitetin e tyre të vërtetë dhe fytyrat. Ata veprojnë me identitete të ndryshme. Është ashtu si edhe ata e bëjnë në vende të botës, jo vetëm në Turqi. Ata përshtaten me karakteristikat e secilit vend dhe rajon dhe përpiqen të zbatojnë skenarë të ndryshëm. Ju nuk mund të veshin në funksionimin e sistemit demokratik dhe fuqisë ekzistuese për të ndryshuar rendin kushtetues në Turqi dhe ata e dinë se çfarë ka ndodhur 15 korrik natë.
Siç e dini dhe ju vete me 15 korrik ata u munduan qe te organizojne nje grusht shteti duke hyre ne menyre te fshehte ne ushtri por jo vetem ne ushtri . Atë natë, ata tentuan te hyne ne Kuvendi Madhe Kombëtare të Turqisë, forcat policore, ndërtesat operacionet speciale, Agjencia Qendrore e Inteligjencës, ata u përpoqën për të bombarduar ndertesen presidenciale. Ata u përpoqën të vrasin Presidentin dhe u përpoqën ta dëmtojnë familjen e tijme tentaiven per ta marre peng. Megjithatë, ata nuk e llogaritin diçka atë natë. Regjimi kushtetues i popullit turk nuk mund të llogarite qeverinë legjitime dhe vendosmërinë e saj për të mbrojtur rendin demokratik. Atë natë, populli turk, siç e kemipare dhe ne tv krah për krah tregoi një rezistencë shumë serioze. 250 prej qytetarëve tanë u vranë.
Mijëra qytetarë tanë u plagosën. Ata u trajtuan në spitale për muaj të tërë. Për fat të keq, ka ende struktura ligjore të kësaj organizate. Ato funksionojnë kryesisht në Shqipëri në fusha të caktuara të arsimit, shëndetësisë dhe sektorit privat. Ato madje infiltrohen në strukturat fetare. Ne mendojmë se duhet të jemi shumë të kujdesshëm ndaj kësaj strukture, sepse e shohim Shqipërinë si vëllezërit tanë të zemrës. Ne e dimë se kjo organizatë është e ndërthurur me një ekip ndërkombëtar të fuqive globale dhe organizatave globale të inteligjencës. Kur ata marrin urdher, sigurt që ata do të krijojnë paqëndrueshmëri në vendet ku ata janë para dhe pastaj ata nuk do të ngurojne për një sekondë për të errësuar të ardhmen e atij vendi me kaosin që krijojnë. Ne e kemi kapërcyer këtë organizatë terroriste.
Ne vazhdojmë luftën tonë në Turqi dhe si nivel ndërkombëtar. Për fat të mirë, ata humbën pushtet të konsiderueshëm në Turqi. Ata nuk jane me në një pozicion për të bërë një përpjekje për grusht shteti në Turqi. Por për fat të keq, ka vende ku ato janë ende të forta ekonomike. Ka vende në të cilat ato janë të forta në aspektin e burimeve njerëzore. I paralajmëroj vëllezërit tanë shqiptarë për këtë çështje. Unë mendoj se autoritetet dhe institucionet në mekanizmin e drejtësisë duhet të jenë jashtëzakonisht të kujdesshëm.
Njeriu që ju e quani Fethullah Gulen është një sharlatan që është kapur në mashtrimin e të qënit profet dhe po përpiqet të imponojë ata që besojnë në të. Ai është dikush që nuk ka thellësi shpirtërore dhe fetare. Për fat të keq, një numër i anëtarëve të organizatës që janë në rrugë të këtij personi gjithashtu veprojnë në Shqipëri. Unë dua të njoftoj publikun përmes kanalit tënd. Ato ekzistojnë në sektorin e arsimit, ato ekzistojnë në sektorin e shëndetësisë dhe kanë infiltruar institucionet fetare. Ato kanë të bëjnë asgjë me Islamin dhe me nacionalizmin Turk. Agjenda e tyre, pritjet dhe qëllimet janë të ndryshme. Prandaj, kur kontaktoni strukturat e tyre ligjore, është e nevojshme të mendoni , jo dy herë, së paku 22 herë.
Flitet shumë për shqiptarët që jetojnë në Turqi, ndër vite edhe personalitete të mëdha, doja diccka në aspektin e shifrave?
Turqia ka pasur më shumë shqiptarë nga shqiptarët që jetojnë në Shqipëri. Ne nuk kemi statistika zyrtare, por unë mendoj se bazuar në të dhënat të pasakta mbi shqiptarët etnikë në Turqi 4 ose 5 milionë e qytetarëve tanë kanë. Ata janë gjeografikisht në të gjithë Turqinë. Stamboll, Bursa, Ankara dhe rajone veriore të Turqisë, sidomos me origjinë shqiptare kanë vëllezër dhe motra në rajon Bafra. Ky nuk është një fenomen social që ka ndodhur në një periudhë të shkurtër kohore. Kjo ka ndodh si rezultat i një marrëdhënieje që shkon përtej shekujve. Kemi qenë të ndërthurur me vëllezërit tanë pesëvjeçarë shqiptarë. Ne ende vazhdojmë të jemi.
Popullesia Turke eshte nje popullesi homogjene, një e katërta e popullsisë aktuale jane me origjine ballkanik. dhe keto shqiptar jane te shperndare te konfuzion ete ndryshme. ne ate te arsimit, artit, paraqiti një kontribut shumë të rëndësishëm në shkencë dhe zonat administrative. Nëse do të udhëtonim në histori, në periudhën osmane kishte rreth 35 vezirë të mëdhenj, ose kryeministrin e sotëm. Kjo korrespondon me 200 vjet në terma të përgjithshëm. Për 200 vjet, ka pasur kryeministra shqiptarë në Perandorinë Osmane. Nga ana tjetër, ka figura të rëndësishme në punët e jashtme, financat dhe ushtrinë.
Për shembull, ekziston një person shumë i rëndësishëm që bën fushatën e Otrantos. Ahmet Gedik Pasha është me origjinë shqiptare. İsmail Qemal Beu, themeluesi i Shqipërisë, kur filloi studimet e pavarësisë shqiptare, ishte anëtar i Asamblesë së kohës. Turhan Pasha dha kontribut të rëndësishëm në pavarësinë e Shqipërisë. Në atë kohë, Ambasadori Otoman në Moskë. Elbasanlı Mehmet Ağa nga Elbanasi. Ai është arkitekt i Xhamisë së famshme Sultan Ahmet. Themeluesi i Universitetit të parë të Stambollit është rektori Hoxha Tahsin. Sami Frasheri, themeluesi i teatrit të parë në Turqi dhe është autor i enciklopedisë së parë turke. Djali i tij, Ali Sami Yen, është themeluesi i Galatasaray Sports Club, një nga klubet sportive në mbarë botën.
Autori i himnit tonë kombëtar nuk mund të kalojë pa i treguar poetit tonë kombëtar Mehmet Akif Ersoy. Gjithashtu dhe ne ditet e sotme njerezit me origjine shqipate vazhdojne te japin nje kontribut te rendesishem ne fusha te ndryshme. Aktori kryesor në serinë e Ertuğrul, serial qe ndiqet dhe ketu është Engin Altan Düzyatan i Kosovës. Biznesmeni ynë Ali Şen është gjithashtu me origjinë shqiptare. Ata e shohin qytetarët me origjinë shqiptare në Turqi, si një urë në mes të dy vendeve. Duke e ditur këtë, qeveria jonë ka marrë një vendim të rëndësishëm vitin e kaluar. Tani, gjuha shqipe mesohet ne shkollat Turke.
Si e vlerësoni rolin e Shqipërisë në rjaonin e Ballkanit? Si do e vlerësoni ecurinë drejt Bashkimit Europian?
Shqipëria është stabiliteti dhe siguria e Ballkanit dhe Evropës. Është një vend kyç për paqen. Pasi u hoqëm nga komunizmi, ne filluam procesin e integrimit me institucionet euroatlantike siç kemi mbështetur që nga fillimi. Ne gjithmonë e mbështesim anëtarësimin e plotë të Shqipërisë në BE. Në këtë kuptim, ne jemi gjithmonë të gatshëm të ndihmojmë për integrimin në BE kur të jetë e nevojshme. Turqia, Shqipëria ishte ndër vendet që mbështesin anëtarësimin në NATO. Shpresojmë sinqerisht që BE-ja do të arrijë një rezultat pozitiv në procesin e anëtarësimit të plotë. Shqipëria ka bërë përparim të rëndësishëm në procesin e BE dhe ka filluar negociatat për anëtarësim të plotë. BE ka disa kritere për anëtarësim të plotë. Ne jemi të vetëdijshëm se Shqipëria ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm në 5 vitet e fundit për të përmbushur këto kritere. Ne shpresojmë që Shqipëria do të zërë vendin e saj në Evropë për një kohë të shkurtër.
Në adresën tonë vijnë pyetje nga të rinjë për mundësite e bursvave që ofrohen nga shteti juaj, mund të ndajmë dicka më shumë?
Turqia në sektorin e arsimit, sidomos fushën e arsimit të lartë arriti ne nje pike shume te rendesishme. Ndërsa numri i studentëve të huaj u shpreh në mijëra në fillim të viteve 2000, numri i studentëve ndërkombëtarë që studiojnë nga viti 2018 ishte 118 mijë. Turqia ka bërë përparim në arsim në 10 vitet e fundit. Ka universitete shtetërore dhe private me staf të trajnuar mirë dhe kushte fizike. Vëllezërit dhe motrat në Kosovë dhe Shqipëri tona kanë përfituar nga bursat në Turqi. Mbi një mijë studente studjojne ne Turqi.. Disa prej tyre bëhen akademikë pas përfundimit të studimeve të doktoratës. Mendoj se bursat për Shqipërinë janë mbi 120mije persona. Këto bursa jepen nga Këshilli i Arsimit të Lartë (YÖK). Nga ana tjetër, ekzistojnë bursa të siguruara nga Presidenca e Komunitetit të Komuniteteve Jashtë (YTB). Ekziston një bursë e siguruar nga Fondacioni Diyanet. Përveç kësaj, universitetet private ofrojnë bursa drejtpërsëdrejti përmes provimeve të tyre. Megjithatë, cilësia e arsimit në Turqi tashme eshte sjellë dhe në Shqipëri.
Ne kemi fondacionin Maarif ‘’Turqia Maarif Foundation ‘’, dhe është mbështetur dhe krijuar nga shteti. Aktualisht sidomos jashtë vendit, është aktive në fushën e arsimit të lartë. Fondacioni Maarif aktualisht ka një universitet në Tiranë. Ata morën këtë universitet në gushtin e kaluar. Ata do të forcojë stafin e universitetit edhe akademikë nga Turqia vitin e ardhshëm. Para fjalëve të mia të fundit, kam një rekomandim për vëllezërit tane shqiptare . Unë i këshilloj ata që t’e rrisin nivelen e gjuhes turke. Ne kemi më shumë se 400 kompani në Shqipëri. Kriteret prioritare të këtyre kompanive eshte te zoterojne mire gjuhen dhe kulturen turke. Aktualisht, 15,000 shqiptarë punojnë në kompanitë turke dhe këta punonjës flasin mirë turqisht. Numri i të punësuarve në firmat turke do të rritet. Unë personalisht rekomandoj që kolegët tanë të rinj të përpiqen të mësojnë më shumë për turqishten.