Për Vanity Fair, Francesca Masotti
Gjithnjë e më shumë Shqipëria dhe veçanërisht transformimi që po pëson Tirana, po zë hapësira në revistat më të njohura të botës. Revista prestigjioze italiane, “Vanity Fair”, i ka kushtuar një artikull ndryshimit të kryeqytetit të shqiptarëve ku evidenton pikat turistike.
“Tirana nuk po ndalon për një çast. Kjo është ndjenja për të gjithë ju që keni ecur nëpër rrugët kaotike të kryeqytetit shqiptar. Kantiere ndërtimi, vinça, skela, arkitektë në punë, të gjithë të angazhuar për të rizhvilluar një qytet dhe që sot mban kreun e kryeqytetet në “modë” për Europën. Për të kapur atmosferën e Tiranës, ku arkitektët më të rëndësishëm nga e gjithë Evropa po investojnë idetë dhe projektet, shkojmë në sheshin Skënderbej, dedikuar heroin shqiptar që mbrojti /çliroi Shqipërinë pas 400 vite pushtim nga Perandoria Osmane”, shkruan revista prestigjoze.
“Sheshi i ri, inauguruar në qershor 2017, ka qenë objekt i një plani rizhvillimi realizuar nga 51N4E belge, që e ktheu ketë zonë në pedonale me pllaka/mermer/gur nga të gjitha territoret shqiptare brenda apo jashtë kufijve kombëtarë(si Kosova).
Gazetarja Francesca Masotti fton turistët që të mos e humbin mundësinë për të vizituar këtë qytet interesant, ndërsa evidenton sheshin “Skënderbej”, transformimin e “Pazarit të Ri” dhe “Bunk’art”.
Pushimet në det në Shqipëri
Është një tjetër, por projekti që po zhvillohet tani: me distancë prej gati 80 vitesh nga plani I parë rregullues I kryeqytetit (në 1939, pas pushtimit Italian të Shqipërisë, arkitektit Gherardo Bosio ka projektuar qendrën aktuale Tiranës), fati i arkitekturës së qytetit i është besuar sërish një italiani. Faza e fundit për zhvillimit urbanistik, është në fakt, Tirana 2030-TR030 nga studio i arkitektit Stefano Boerit, promovuar nga qeveria qendrore në bashkëpunim me administratën lokale. Qëllimi i projektit është që të rigjallërojë hapësirën publike, të zhvillojë një sistem të pyllit orbital rreth e qark metropolit(duke përfshirë edhe parqet natyrore dhe duke ruajtur biodiversitetin egzistues), të krijojë korridore të reja ekologjikë përgjatë lumenjve, të ngrejë qytete të vogla dhe të shfrytëzojnë hapësira të lira të tokës. Një projekt ambicioz por i realizueshëm sepse këtu më shumë se diku tjetër, ndjehet dëshira për ripërtëritje.
Arti brenda në Bunker
Qendra e Tiranës po zhvillohet e gjitha përreth Sheshit Skënderbej. Një katërkëndësh i mbushur me kopështe, kusha, xhami dhe muze, si Muzeu Historik Kombëtar, brenda të cilat tregohet historia e Shqipërisë nga paleolitiku deri tek komunizmi, “Bunk’Art2” që i dedikohet viktimave të regjimit komunist që është ndërtuar në dhomat e një bunkeri të vjetër (përllogaritet se në të gjithë Shqipërinë ndodhen më shumë se 700 000 bunkerë, të ndërtuar nga diktatori Enver Hoxha që i druhej një sulmi të jashtëm, që nuk ndodhi asnjëherë) apo Shtëpia e Gjetheve, në dhomat e të cilave janë ekspozuar arkivat e Sigurimit, policia sekrete shqiptare që operonte në vitet e diktaturës. Ia vlen të largohesh nga qendrën por, për të vajtur në“Bunk’Art” (origjinali), bunkeri gjigant kundëratomik i Hoxhës që ndodhet buzë malit të Dajtit, sapo del nga Tirana. Brenda ilustrohet në mënyrë të detajuar historia moderne e vendit, që nga pushtimi italian deri në vitet e komunizmit, me një vëmendje të veçantë në jetën e përditshme të shqiptarëve gjatë viteve të regjimit.
Kuzhina e re shqiptare
Restorante bashkëkohore të arreduar me pjesë arkitekturore, lokale në pararojë dhe të vëmendshëm ndaj inovacionit dhe cilësisë së produkteve. Ky është “Mullixhiu” ku kuzhinieri Bledar Kola, një prej pionerëve të “slow food” shqiptar, që mban mbi supe eksperienca prestigjoze ndërkombëtare (mbi të gjitha tek “Noma” në Kopenhagen), rikrijon me mjeshtëri pjata tipike të traditës popullore duke përdorur ekskluzivisht përbërësit ë vijnë nga “Mrizi i Zanave”, një restorant-fermë-agroturistike që ndodhet vetëm një orë me makinë nga kryeqyteti. E gjithë kjo në një pozicion të shkëlqyer, përballë liqenit artificial të Tiranës.
Në zemër të qytetit, dy hapa larg Ambasadës Italiane, ndodhet “Padam”, që është një pikë referimi për klientelën ndërkombëtare. Këtu, në ambientet e një vile elegante italiane të viteve ’30, kuzhinieri Fundim Gjepali, që është edhe në krey të restorantit “Antico Arco di Roma”, realizon gatime “nouvelle cuisine” (kuzhina e re) që nuk ka të krahasuar dhe propozon një menu të pasur me verëra të zgjedhura me kujdes. Të gjitha këto mund të përmblidhen me kërkimin e origjinalitetit, dëshirën për të eksperimentuar dhe qëllimin për të transformuar Tiranën në një laborator të madh kulinarie.
Aromë tradicionale
Në mars të vitit të kaluar u inagurua Pazari i Ri, falë një vepre rikonstruktimi që ka transformuar një zonë të tërë të harruar dhe të braktisur të kryeqytetit në një prej adresave më të pëlqyera nga turistët dhe nga vetë banorët. Kështu, edhe Tirana është pajisur me një treg europian, që të kujton të famshmen “Boqueria” në Barcelonë.
Me fasadat e pikturuara sipas motiveve gjeometrike tipike ballkanike, një mbulesë moderne prej xhami dhe çeliku, hapësira të gjera për kalimtarët, kafene që janë të hapura gjithë ditën, stenda të mbushura plot produkte të freskëta. Pazari i ri është vendi ideal për t’u shlodhur dhe të bësh blerje interesante (me patjetër duhen blerë djathërat e zonës, si gjiza, që përdoret për të gatuar byrekun, një gatim tipik i përhapur në të gjithë zonën e Ballkanit që realizohet me petë, erëza dhe pak artizanat). Pasi bën pak “shopping” të shëndetshëm, ia vlen të ndalosh për një ngrënie të shpejtë tek Oda, i vetmi restorant në Tiranë ku mund të shijohet kuzhina tipike tradicionale.
Tirana nuk fle kurrë
Për këdo që është në kërkimi të argëtimit, Blloku është vendi: lagja e dikurshme e ndaluar, e cila është e disponueshme vetëm për komunistët, është sot zona më cool në Tiranë, e cila frekuentohet nga të rinjtë shqiptarë në çdo kohë të ditës (dhe natën). Vende të shumta, si Radio Bar, Nouvelle Vague, Colonial Cocktails Academy, ku mund të ndaloni të shijoni një kafe me aromë të fortë ose një koktej të bërë me fruta të freskëta. Sidoqoftë, e gjithë zona meriton një vizitë, në sajë të aktivitetit të gjallë kulturor që e dallon: në të vërtetë, ka shumë qendra të artit bashkëkohor dhe artit të rrugës. Për të shijuar rakinë grapa aromatike tipike të Ballkanit, është e domosdoshme të arrihet te ”Komiteti”, një kafene-muze me furnizime të epokës komuniste që ofron mbi njëzet variacione të likerit lokal. Kafeneja është e fshehur prapa Piramidës së Tiranës, e ndërtuar në nder të Hoxhës nga vajza dhe dhëndri i saj, pak pas vdekjes së saj. Thuhet se ekziston një projekt për ta kthyer atë në një qendër kulturore, por për momentin ky skelet betoni është atje, i palëvizshëm, në mes të qytetit. Ndërsa gjithçka rreth Tiranës lëviz dhe nuk ndalet për një moment./ATA
