Filmat nga Shqipëria ishin një dritare mbi botën për miliona kinezë që shikonin filma, në kohën kur Shqipëria ishte një nga miqtë e pakët që kishte Kina në ato vite.
Ironikisht, ndërsa kinezët sot mund t’i shohin këto filma lirshëm, Shqipëria debaton mbi ndalimin e tyre.
Nostalgjia për Revolucionin Kulturor është manifestuar në Kinë në mënyra të ndryshme, nga këndimi i “këngëve të kuqe” dhe pritja në rradhë për operat revolucionare e deri tek shikimi online i filmave shqiptarë të periudhës komuniste, shkruan e përditshmja kineze South China Morning Post.
Gjatë një periudhe kur Kina numëronte regjimin stalinist të vendit të Evropës Lindore si një aleat besnik kundër një sfondi imperialistësh perëndimorë dhe revizionistësh sovjetikë, filma të tillë si “Ngadhnjim mbi Vdekjen”, “Horizonte të Hapura” dhe Njësiti Gueril” ishin dritare për botën.
Aktorja Joan Chen, për shembull, kujton një “zgjim seksual”, ndërsa ka shikuar “Ngadhnjim mbi Vdekjen” të vitit 1967, kur ishte adoleshente – pjesërisht përmes romances, gjatë kohës së luftës mes protagonistëve të filmit, por edhe për shkak të rrobave që kishin veshur.
“Kur takova Pirro Milkanin, një nga dy drejtorët e filmit në Shqipëri dy vjet më parë, ai me krenari më tha se “miliona e miliona” kishin shikuar filmat e tij në Kinë.
Dhe të rinjtë shqiptarë ishin të befasuar kur kam shpjeguar ndikimin që kinemaja shqiptare kishte mbi popullsinë kineze, dhe se si arkivat kombëtare filmike Kinës mbajnë kopje të këtyre filmave.
Ata u habitën edhe më tepër pasi dëgjuan se si filma me titra shqiptare janë gjerësisht në dispozicion në portalin kinez Youku, e ndoshta së shpejti do të jetë e vetmja mënyrë se si shqiptarët do të jenë në gjendje të shohin ato”.
Javën e kaluar, Instituti i financuar nga shteti i Shqipërisë për Krimet e Komunizmit njoftoi planet për të iniciuar legjislacionin që nxjerr jashtë ligjit transmetimet televizive të shumicës së filmave të periudhës komuniste.
Drejtori i Institutit, Agron Tufa i përshkroi filmat si “një mjet për të bërë lavazh truri” dhe “një katastrofë etike dhe estetike” për brezin e ri, shkruan South China Morning Post.
Vërejtjet e Tufës u kritikuan gjerësisht. Akademikët shkruan për rëndësinë e filmave, si pjesë të trashëgimisë kombëtare shqiptare.
Projekti i Kinemasë Shqiptare, një organizatë e përbërë nga ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë të përkushtuar për ruajtjen dhe restaurimin e filmave të vendit, deklaroi se si këto filma përfaqësojnë “trashëgiminë e pasur dhe komplekse të prodhimit të filmit të periudhës komuniste”, dhe janë jetike për dy audienca, atë shqiptare dhe atë ndërkombëtare “për t’u përballur dhe për të njohur të shkuarën”.
Më shumë se vetëm gjenerimin e nostalgjisë për diktaturën komuniste, e cila u shemb në vitin 1992 në Shqipëri, filmat kanë informuar studiuesit dhe drejtuesit e filmave të kuptojnë se si regjimet autoritare fitojnë pushtetin.
Pamje nga këto filmime dhe dokumentarë që mbahen në arkivat e vendit kanë dhënë kontekste të reja dhe ndonjëherë kontroverse në filma apo programe të veçanta në festivale ndërkombëtarë të filmit.