Nga Leon E. Panetta, New York Times*
Po jetojmë në një botë gjithnjë e më të rrezikshme dhe kërcënuese.
Sot ka më shumë vatra të ndezura në gjeopolitikën globale sesa kemi parë në dekada, duke paraqitur një sfidë brezash për administratën e ardhshme të Donald Trump dhe të gjithë lidershipit të zgjedhur të Amerikës.
Në Institutin Panetta për Politikat Publike, u them studentëve se në demokracinë tonë, ne qeverisim ose nga lidershipi ose nga kriza.
Nëse lidershipi është i pranishëm dhe i gatshëm për të marrë rreziqet që lidhen me përgjegjësinë, ne mund të shmangim, ose sigurisht ta përmbajmë, krizën.
Por nëse lidershipi mungon, ne në mënyrë të pashmangshme do të qeverisim nga kriza. E njëjta gjë vërtetohet kur bëhet fjalë për politikën e jashtme.
Ndërsa presidenti i zgjedhur Trump do të inaugurohet për mandatin e tij të dytë, një pyetje themelore që shtrohet në mbarë botën është nëse ai do të përsërisë qasjen e paparashikueshme dhe kaotike ndaj politikës së jashtme që përcaktoi mandatin e tij të parë apo do të përqafojë idenë që ai theksoi vazhdimisht gjatë fushatës së tij të “paqes përmes forcës”.
Presidenti i zgjedhur Trump nuk mund ta miratojë atë koncept të politikës së jashtme, i cili thotë se një ushtri e fortë mund të parandalojë konfliktin, pa përqafuar gjithashtu përkufizimin që Presidenti Ronald Reagan dha në mënyrë kaq elokuente në fjalimin e tij për shënimin e 40-vjetorit të pushtimit të Normandisë. “Ne në Amerikë kemi nxjerrë mësime të hidhura nga dy luftëra botërore”, tha zoti Reagan, i cili e bëri të famshme idenë. “Është më mirë të jesh këtu gati për të mbrojtur paqen sesa të strehohesh verbërisht përtej detit, duke nxituar të përgjigjesh vetëm pasi liria të humbasë”.
Ai gjithashtu e bëri të qartë se “forca e aleatëve të Amerikës është jetike për Shtetet e Bashkuara”.
Bota që e pret zotin Trump është shumë më e ndryshme dhe më kërcënuese se ajo që ai duhej të përballej në katër vitet e tij të para.
Autokratët që dikur vepronin në sferat e tyre të influencës tani janë bashkuar në një bosht mbështetjeje dhe agresioni të ndërsjellë: Vladimir Putin i Rusisë nuk është vetëm një dhunues me temperament, por edhe një tiran që pushtoi demokracinë sovrane të Ukrainës dhe vazhdon të kërcënojë demokracitë në Perëndim; Xi Jinping i Kinës e ka bërë të qartë se ai është i përgatitur për një pushtim të mundshëm të Tajvanit dhe dëshiron të konkurrojë me Shtetet e Bashkuara si një fuqi ushtarake udhëheqëse; Kim Jong Un i Koresë së Veriut nuk po kërcënon vetëm demokracinë në Korenë e Jugut, por gjithashtu ka dërguar drone dhe mijëra trupa në Rusi për të luftuar ukrainasit; Irani, i dobësuar nga Izraeli, vazhdon të pasurojë uranium dhe është gjithnjë e më afër zhvillimit të një arme bërthamore; dhe ISIS ka ngritur edhe një herë kokën e tij të shëmtuar duke frymëzuar një sulm prej “ujku të vetmuar” në New Orleans.
Zoti Trump është mburrur gjithmonë si një tregtar i zoti, duke u zotuar në fushatën e tij se do të zgjidhte konflikte të tilla në ditët e para të presidencës së tij.
Por pikërisht për shkak se është një botë më e rrezikshme, kjo nuk ka gjasa të ndodhë. Dhe nëse ai përpiqet dhe dështon, Shtetet e Bashkuara do të duken të pafuqishme.
Ekziston shqetësimi se zoti Trump tashmë mund ta ketë nisur me këmbën e gabuar duke kërcënuar Groenlandën, Zonën e Kanalit të Panamasë dhe Kanadanë.
Këto janë komente të pakujdesshme dhe përçarëse që vetëm minojnë besueshmërinë amerikane kur bëhet fjalë për trajtimin e krizave të botës reale.
Megjithatë, jetojmë në një kohë kur “paqja përmes forcës” mund të funksionojë.
Do të kërkojë udhëheqje të fortë, serioze dhe të qëndrueshme për ta kthyer krizën aktuale shumëpolare në një mundësi për Amerikën.
Presidenti i ardhshëm mund të jetë një tregtar, por duhet të niset nga një pozitë e fortë.
Dhe forca fillon me Shtetet e Bashkuara që mbeten autoriteti më i fortë ushtarak në rruzullin tokësor.
Për ta siguruar këtë, administrata e re duhet të jetë e gatshme të rrisë investimet ushtarake në rekrutimin, trajnimin, gatishmërinë, sistemet e armëve bërthamore, bazën industriale të mbrojtjes së SHBA-ve si dhe kërkimin dhe teknologjinë.
Për të arritur të gjitha këto, buxheti i mbrojtjes nuk mund të mbështetet në paparashikueshmërinë e rezolucioneve të vazhdueshme.
Duhet të ketë një buxhet pesëvjeçar që të qartësojë prioritetet tona të mbrojtjes dhe të arrijë kursime në dyfishim, prokurim dhe burokraci.
Sa i përket Ukrainës, po bëhet e qartë se Ukraina dhe zoti Putin duhet të gjejnë një mënyrë për një zgjidhje të negociuar të luftës.
Zoti Trump duhet ta bëjë të qartë se Shtetet e Bashkuara do të vazhdojnë të punojnë me NATO-n për të mbështetur Ukrainën dhe se zoti Putin nuk do të lejohet që të ketë sukses.
Nëse ai mesazh është i qartë për zotin Putin dhe nëse Ukraina mund të përparojë kundër Rusisë, Presidenti Volodymyr Zelensky do të ketë fuqinë për të negociuar një zgjidhje që siguron sovranitetin dhe sigurinë e Ukrainës, lejon Rusinë të qëndrojë në Krime dhe zona të tjera të kufizuara dhe të përfundojë luftën.
Kjo do të ishte paqe përmes forcës.
Zoti Trump duhet t’i thotë Kinës se do të ndihmojë Tajvanin të mbrohet, se Deti i Kinës Jugore do të mbetet i hapur në përputhje me ligjin ndërkombëtar dhe se Shtetet e Bashkuara do të mbështesin një aleancë të fortë të Japonisë, Koresë së Jugut, Australisë, Indisë dhe vendeve të tjera aziatike për mbrojnë lirinë e deteve dhe tregtinë në Paqësor.
Nga një pozicion me fuqi më të madhe ushtarake, Shtetet e Bashkuara do të kishin levë për një dialog më produktiv me Kinën për tregtinë, sigurinë kibernetike, fentanilin, satelitët dhe çështje të tjera ekonomike.
Vetëm zgjerimi i tarifave ndaj Kinës dhe fillimi i një lufte tregtare do të rezultojë në një reagim ekonomik midis konsumatorëve të pakënaqur në Shtetet e Bashkuara. Ndëshkimi nuk është marrëveshje.
Irani është një mundësi tjetër. Teherani është dobësuar nga Izraeli si ushtarakisht ashtu edhe ekonomikisht; ajo mund të jetë shumë e hapur për negociata për kufizimin e pasurimit bërthamor dhe ndalimin e mbështetjes për përfaqësuesit në këmbim të lehtësimit nga sanksionet ekonomike.
Meqenëse administrata e mëparshme e Trump ishte kritike për vendosjen e Marrëveshjes së Abrahamit, zoti Trump mund të punonte me Izraelin për të afruar Arabinë Saudite në marrëveshje, së bashku me vendet e tjera të moderuara arabe.
Ndërtimi i një aleance në Lindjen e Mesme do të ishte i rëndësishëm për t’u marrë me Iranin dhe terrorizmin dhe për të vendosur një qasje ndaj paqes në Lindjen e Mesme.
Presidenti, si komandant i përgjithshëm, ka fuqinë dhe përgjegjësinë për të përcaktuar sigurinë e ardhshme të Amerikës.
Nëse ai është i pakujdesshëm me atë fuqi të jashtëzakonshme, Shtetet e Bashkuara fare mirë mund të gjenden në një luftë tjetër botërore.
Por nëse presidenti e kupton pushtetin e tij, siç bëri z. Reagan, ai mund të sigurojë udhëheqje të fortë dhe të ndërtojë aleanca që e nxjerrin botën nga lufta.
Çelësi i paqes është forca, dhe çelësi i forcës është lidershipi.
*Leon E. Panetta shërbeu si sekretar i Mbrojtjes dhe drejtor i CIA-s në administratën e Obama-s