Tani që Donald Trump po kthehet në Shtëpinë e Bardhë, ai beson se është një “domosdoshmëri absolute” që Shtetet e Bashkuara të kenë “pronësinë dhe kontrollin” e Grenlandës. Por si një territor autonom danez, Grenlanda nuk ka arsye pse të braktisë marrëveshjen e saj aktuale politike.
Nga Carl Bildt
Në vitin 2019, kur Donald Trump për herë të parë deklaroi se Shtetet e Bashkuara duhet të blejnë Grenlandën, kryeministrja daneze Mette Frederiksen me të drejtë e hodhi poshtë idenë si absurde. Grenlanda nuk është në shitje, vuri në dukje ajo. Ndërsa Danimarka menaxhon politikat e jashtme dhe të sigurisë të territorit, Grenlanda kujdeset vetë për punët e saj të brendshme.
Por tani që Trump po kthehet në Shtëpinë e Bardhë, ai beson se është një domosdoshmëri absolute që SHBA-ja të marrë pronësinë dhe kontrollin e territorit të madh arktik. Dhe akoma më tronditëse, ai thotë se nuk do të përjashtojë përdorimin e forcës ushtarake për ta arritur këtë objektiv – megjithëse kërcënimi i “tarifave të mëdha” mbetet opsioni i tij i preferuar.
Sado befasuese mund të duken deklarata të tilla, ato nuk janë për të qeshur. Grenlanda është një çështje e rëndësishme dhe e ndjeshme diplomatike. Statusi i saj duhet trajtuar me kujdes dhe dhembshuri, për të shmangur një krizë shumë më të madhe. Kjo nuk do t’i shërbente interesave të askujt.
Historia ka rëndësi këtu. Grenlanda ishte një koloni daneze deri në vitin 1953, kur u bë një provincë aktuale e Danimarkës. Ishulli i madh (në fakt më i madhi në botë) miratoi më pas vetëqeverisjen e vendit në vitin 1979. Që nga viti 2009, Grenlanda dhe Mbretëria e Danimarkës kanë ruajtur një marrëveshje autonomie të gjerë në të cilën disa fusha politikash – kryesisht siguria dhe mbrojtja – mbeten nën kontrollin e qeverisë në Kopenhagë.
Shumica e partive politike të Grenlandës aspirojnë pavarësinë e ishullit dhe sipas marrëveshjes së vitit 2009, ato kanë të drejtë të organizojnë një referendum për këtë qëllim. Por shumica e banorëve të Grenlandës e kuptojnë se është shumë herët për të ndërmarrë një hap të tillë. Ata fillimisht duhet të ndërtojnë kapacitetet e nevojshme për të funksionuar si një shtet-komb i pavarur.
Duke pasur parasysh ndërhyrjet e fundit të Trump, është me vend të supozohet se çështja e pavarësisë do të dominojë zgjedhjet e ardhshme të Grenlandës, të cilat do të mbahen jo më vonë se 6 prilli. Por është shumë e pamundur që do të ketë shumë mbështetje për shkëmbimin e kujdesit danez me atë të Trump dhe koalicionit të tij MAGA. Për mirë ose për keq, grenlandezët janë të përkushtuar ndaj modelit nordik të mirëqenies dhe nuk do të duan ta braktisin atë për të pranuar një model amerikan.
Megjithëse Grenlanda nuk është pjesë e Bashkimit Evropian, njerëzit e saj janë, duke qenë shtetas të Danimarkës. Më shumë se gjysma e buxhetit publik të ishullit mbulohet nga qeveria daneze dhe 90 për qind e eksporteve të saj (kryesisht karkalecat e detit) shkojnë në BE, ku ata kanë akses të privilegjuar.
Ndërsa Rusia dhe Kina gjithashtu kanë ambicie territoriale dhe ekonomike në Arktik, kërcënimet ushtarake ndaj Grenlandës janë minimale. Avanposta më e afërt ruse është 2,000 kilometra larg, dhe dy anijet kërkimore të Kinës të përshtatshme për Arktikun duket se janë aktive kryesisht në ujërat përreth Antarktidës.
Për më tepër, sipas një marrëveshjeje të vitit 1951 (dhe ato të mëvonshme), SHBA-ja tashmë ka të drejtën t’i bazojë objektet ushtarake në Grenlandë. Baza Ajrore Thule në veriun e largët të ishullit ishte një strukturë e madhe në ditët e para të Luftës së Ftohtë dhe pavarësisht mohimeve publike, ajo strehonte edhe armë bërthamore. E riemërtuar Baza Hapësinore Pituffik, ajo tani shërben për funksionet e paralajmërimit të hershëm dhe të vëzhgimit të hapësirës. Por për sa kohë që ushtria amerikane konsultohet me autoritetet daneze dhe ato të Grenlandës, ajo mund të bëjë pak a shumë atë që dëshiron në ishull.
Danimarka, nga ana e saj, operon me anije patrullimi rreth Grenlandës dhe së shpejti do të blejë dronë vëzhgimi, por qëllimi kryesor për praninë e saj të vogël ushtarake ka qenë kërkim-shpëtimi.
Sigurisht, trashëgimia e kolonializmit nuk është kurrë e lehtë për t’u menaxhuar. Rreth 88 për qind e grenlandezëve janë Inuit dhe marrëdhënia Grenlandë-Danimarkë sot nuk është e lirë nga çështjet e ndërlikuara nga e kaluara. Por Shtetet e Bashkuara, të cilat nuk është se janë për t’u lavdëruar për mënyrën si e kanë trajtuar popullatën e tyre indigjene, nuk janë në gjendje t’u bëjnë moral të tjerëve për çështje të ngjashme.
Është e vërtetë, Grenlanda ka rezerva të mëdha të mineraleve të rralla tokësore që përdoren në shumë produkte të teknologjisë së lartë. Por klima e investimeve për nxjerrjen e këtyre burimeve nuk është aspak ideale, duke pasur parasysh pasigurinë e re politike rreth ishullit, mungesën e fuqisë punëtore dhe mjedisin e brishtë natyror. Në fakt, Grenlanda dhe pjesa tjetër e Arktikut po ngrohen të paktën dy herë më shpejt se pjesa tjetër e planetit dhe kjo përkthehet në brishtësi ekonomike, sociale dhe politike. Kjo është edhe një arsye më shumë pse duhet menaxhuar me kujdes rrugëtimi i ngadaltë i Grenlandës drejt më shumë autonomie – dhe ndoshta përfundimisht pavarësisë – me kujdes, jo me mendjemadhësi dhe arrogancë.
Propozimi i pahijshëm i Trump, i bërë nën tytën e armës, nuk është vetëm absurd, por edhe i rrezikshëm. Marrëdhënia në zhvillim e Grenlandës me Danimarkën është padyshim alternativa më e mirë për ishullin.
Trump’s Greenland Grab