Ndërtimi dhe mbajtja e një rendi institucional liberal kërkon vite, në mos breza, punë të palodhur, si dhe nëpunës publikë vizionarë dhe herë pas here edhe ndonjë mrekulli. Sa kohë do të duhet për të rindërtuar atë që Trump do të shkatërrojë?
Nga Jan T. Gross
Sapo krijuam një ide paraprake të asaj që do të vijë nga Shtëpia e Bardhë gjatë katër viteve të ardhshme: Shtetet e Bashkuara mund të fillojnë të zgjerohen territorialisht duke marrë nën kontroll Grenlandën, Kanalin e Panamasë dhe ndoshta edhe Kanadanë. Ndoshta senatori Marco Rubio, i emëruari i presidentit të sapozgjedhur Donald Trump për sekretar shteti, duhet ta paralajmërojë shefin e tij se mendime të tilla të shkëlqyera gjeopolitike mund t’i bëjnë rusët të mendojnë për të rimarrë Alaskën.
Trump është një njeri thellësisht injorant, njohuritë e të cilit për botën duket të jenë të kufizuara vetëm në ato që ai ka parë në televizion. Gjatë presidencës së tij të parë, udhëheqësit botërorë, veçanërisht shumë prej politikanëve evropianë që ai takoi, u tronditën nga tabula rasa e tij mendore. Një herë kur ai u kap me një libër në dorë – me Biblën – ishte në seancën e famshme fotografike në kishën St. John gjatë protestave për George Floyd në Uashington.
Si të mos mjaftonte injoranca, presidenti i zgjedhur i Amerikës është mbajtur përgjegjës për sulme seksuale dhe është një kriminel i dënuar, një mik i nacionalistëve dhe racistëve, një komplotist për grusht shteti dhe një njeri që nxit telashe dhe një gënjeshtar serial. Ai është një mashtrues klasik – dhe më shumë se gjysma e votuesve të Amerikës duket se nuk ngopen kurrë me të.
Shumë kohë përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024, klasa politike amerikane dinte gjithçka që duhej të dinte për papërshtatshmërinë e Trump për këtë detyrë dhe ata nuk u zmbrapsën. I akuzuar dy herë gjatë mandatit të tij të parë, Trump u shpall dy herë i përshtatshëm nga senatorët e partisë së tij për të qenë udhëheqësi i demokracisë më të madhe në Perëndim. Duke votuar dy herë për ta shpallur të pafajshëm Trump-in, senatorët republikanë refuzuan ta skualifikonin përgjithmonë Trump-in nga presidenca e SHBA-së dhe në këtë mënyrë mundësuan qëllimisht dhe drejtpërdrejt kthimin e tij.
Efektet zinxhir të kësaj katastrofe shkojnë përtej vendosjes së një fytyre të shëmtuar mbi ëndrrën amerikane. Ato minojnë themelet e rendit politik në mbarë botën. Çfarë qëndrimi kanë tani demokracitë perëndimore për të kërkuar që çdo regjim apo politikan t’u përmbahet rregullave dhe normave ndërkombëtare? Si t’i turpërojmë me fytyrë serioze Aleksandër Lukashenkon dhe Nicolás Maduron e kësaj bote kur ata mohojnë rezultatet e zgjedhjeve që humbën? Çfarë besueshmërie dhe efekti mund të presim të kemi kur denoncojmë gënjeshtrat e Vladimir Putin për luftën e tij vrastare në Ukrainë, kur SHBA-ja ka një president që manipulon fakte alternative?
Lenini ka thënë se kapitalistët, për interesa personale, do t’u shisnin bolshevikëve litarin me të cilin bolshevikët do t’i varnin ata më vonë. Klasa politike amerikane i tejkaloi pritshmëritë e Leninit. Mbështetësit e e Trump endën litarin e paligjshmërisë, lidhën lakun, futën kokën tonë kolektive brenda dhe e varën Republikën Amerikane – të gjitha këto pa pasur as edhe një ndihmë nga bolshevikët.
Një ditë, studentët e mençur do të tregojnë se si e gjithë kjo ishte pasojë e revolucionit aktual të informacionit, i cili ndoshta ka një ndikim më të madh në marrëdhëniet shoqërore dhe ligjërimin publik sesa shpikja e shtypit dikur. Përpara se të përpiqemi të kuptojmë pse institucionet ekzistuese duken të paaftë për t’i përpunuar këto ndryshime revolucionare duke ruajtur një rend liberal demokratik, duhet të theksojmë se kjo nuk do të ishte hera e parë që përpjekjet e përbashkëta madhështore dështojnë.
Themeluesit e Amerikës, një grup jashtëzakonisht i talentuar mendimtarësh politikë dhe shkrimtarësh të talentuar, reflektuan mbi shumë gracka që mund të prishnin sistemin e tyre të propozuar të qeverisjes, duke e mbrojtur atë shkëlqyeshëm në The Federalist Papers. Por, pavarësisht gjithë vetëdijes së tyre për marrëzinë njerëzore dhe arrogancën personale, ata nuk arritën të ngrinin bastione institucionale për të mbrojtur Kushtetutën e SHBA-së nga ish-prezantuesi i një reality shoë dhe pronari i konkursit të bukurisë Miss Universe. Një burrë që thuhet se u fut pa lajmëruar në një dhomë zhveshjeje plot me garuese adoleshente gjysmë të zhveshura po e on përtej limitit projektin e themeluesve të Amerikës.
Sigurisht që Trump nuk po e bën i vetëm këtë. Mbështetësit e tij përfshinin jo vetëm klasën politike amerikane, por edhe disa njerëz jashtëzakonisht të pasur (përfshirë personin më të pasur në botë) dhe, më e rëndësishmja, 77 milionë votues amerikanë. Herën e fundit që një komb i madh, pesha e të cilit në çështjet botërore shkonte shumë përtej kufijve të tij, ra në duart e një demagogu që villte urrejtje, u deshën 12 vjet dhe 70 milionë të vdekur para se Perëndimi të fillonte të mblidhte veten.
Ndërtimi dhe mbajtja e një rendi institucional liberal kërkon vite, në mos jo breza, punë të palodhur, si dhe nëpunës publikë vizionarë dhe herë pas here edhe ndonjë mrekulli. Sa kohë do të duhet për të rindërtuar atë që do të shkatërrojë Trump? Në rastin më të mirë, duhet të presim katër vjet për të marrë një përgjigje. Ndërkohë – edhe pse një mik i mirë psikolog u shpreh se kjo ndjesia ime ishte thjesht një shenjë pleqërie – unë nuk jam optimist.
An American Catastrophe