Infermieri Gjin Lleshi m’u bë si të ishte vetë Jean Paul Sartre, filozofi ekzistencialist i Francës. Sartre pat gjetur se e vërteta është përreth, por këtu nuk ka asnjë të vërtetë, edhe unë si këta jam…’. Për ekzistencialistin kolos, e vërteta ishte kujtesa.
Gjini po tregonte në ekran një të vërtetë, si e kishte gjetur ‘për të vdekur’ gazetarin Bardhok Lala, që tani vetëm bën foto e poston në fb. Ishte viti 1996, shumë gazetarë të pamenduar sot i thonë ‘viti i largët’, si për shembull viti i Hamurabit, mbreti i Babilonisë që vuri kodet e para, aty nga viti 1700 para erës së Re. Shteti e kishte marrë gazetarin në mes të ditës, e kishte hedhur në gropë si në një varr të gatshëm buzë Liqenit, dhe u largua se po binte nata.
-Qaty lene more, se i dekë asht!,- ishin dëgjuar tek kashaiseshin me njëri tjetrin oficerët e krimit.
Një miku im, në një studio televizive, më thotë dje ‘pse ke frikë se Berisha ka kërcënuar gazetarët?’. Mban anën e Brishës sot e kësaj dite.
Një herë mendova të mos flas. Pastaj mendova të citoj intervistën e Gjinit. Desha t’i them si e dogjën redaksinë e gazetës me shpresën se do të na kapnin të gjithëve brenda zjarrit. Një natë tjetër na morën e na plasën në burg gjithë gazetarët e redaksisë, nja 30 a 40 vetë. Zamirin, kolegun tonë që e kapën, e bënë të vdekur, e sakatuan, e dhunuan aq sa ai kurrë nuk u bë më; vdiq këtë vit. Ali Ukën e vranë në shtëpinë e tij, sapo ishte ndarë nga Hashim Thaçi.
… Por e gjitha kjo ishte jo për të numëruar; të numëruarit nuk zgjidh asgjë. Shqipëria, në vitet e ‘demokracisë’ ka kaluar dhunën më të egër që nuk krahasohet me asnjë tjetër. Para dy a tre ditësh, prapë autori i dhunës, Sali Berisha, tha se ‘gazetarët do të kenë fatin e gjyqtarëve të SPAK-ut’, dhe SPAK- un e trajton si ‘organizatë kriminale’ që ‘do ta zhdukë’ kur do t’i vijë dita. Aleati i tij tha se ‘Dumani do të ketë fatin e Koci Xoxes’. Koci Xoxe ka qenë ministër i diktaturës, diktatori e pushkatoi…
Por nuk është puna për të numëruar vdekjet, vrasjet, dhunën, tmerrin… Nuk besoj se kjo mund të bëhet. Numërimi nuk është punë; punë është kujtesa. Vetë Sartre e kishte lidhur kujtesën me ekzistencën.
Diku në tehun e një logjike të mprehtë a mund të bëjmë pyetjen ‘sa ekzistojmë’. Unë kam frikë se provat na çojnë në pikëpyetjen ‘sa vjeç jemi?’. Jo ‘sa vjeç je ti?’ ose ai individi tjetër; sepse dikush mund të jetë njëqind a më shumë se njëqind. Puna është ‘sa vjeç është kombi?’. Ka shumë romantikë të leshtë që bërtasin se ‘jemi të lashtë’. Kjo i vjen për shtat dhunuesit, sepse vë në gjumë kujtesën e njerëzve të gjallë, realë. Lashtësia s’ka realitet për sot. Sot kombin e kanë detyruar të jetë herë pesë, herë tre eherë shtatë vjeç, por kurrë më shumë se dhjetë.
Sepse kombi është kujtesa, kujtesa kaq na del në llogari…
Sa vjeç ishte kombi ynë në vitin 2005? A nuk ishte vetëm tetë vjeç?. Tetë vjet para 2005, ‘dushmani shqiptar’ siç e quanin në Vlorë, kishte marrë shtetin, e kishte bërë si një patllake dhe ia kishte sulur gjysmës së kombit, në jug. Gjysmën e veriut e kishte vrarë para Jugut, përderisa ia kishte bërë kujtesën baltë, ngrehur për të vrarë kombin e vet.
Por në vitin 2005 ‘dushmani’ erdhi në krye. Aty nisi t’i heqë kombit lëkurën e dytë a të tretë.
Në vitin 2008, mars, u krye shpërthimi më i madh i shekullit në cep të kryeqytetit të një vendi në Europë. Armët e gjithë kohëve u shpërthyen në një furrë të ‘dushmanit’. ‘Dushmani’ me familje kishin ngritur biznes familjar fabrikën për vrasjen e kombit me shpërthim. U vranë 26 njerëz dhe u gjymtuan 300. Këtu u pre edhe filmi i kujtesës.
I bie që nga viti 2005 deri në 2008, kombi të ishte vetëm 3 vjeç.
Nga viti 2008 deri në 21 Janar 2011, i bie që prapë kombi të ishte vetëm 3 vjeç. Atë ditë ‘dushmani’ alias e folura e Vlorës, vrau katër burra protestues që i shkuan para zyrave me nja pesëdhjetë mijë të tjerë që protestonin kundër korrupsionit të ‘dushmanit’. Ky i vrau, i shau, i rrënoi, iu tha ‘tradhëtor’, u krekos mbi kufomat e tyre dhe deklaroi se ‘mund t’u vras të gjithë.
Në fakt i vrau, por tani edhe me armën e familjes kriminale, të qeverisë familjare dhe të grabitjes së milionave në toka, në banka, në gjyqe, në kulla…Derisa vetë Amerika, në maj 2021, e kapi për veshi ata ‘katallanin’ e fryrë me dhunë. Që nga hera e fundit, 2011 deri 21, i bie që kombi të ishte vetëm 10 vjeç.
Pa kujtesë ne do të mbetemi kombi gjithmonë më pak se dhjetë vjeç.