Në një letër që mbërriti në ambasadën italiane në Budapest në fillim të tetorit të vitit të kaluar dhe u botua së fundmi nga e përditshmja La Repubblica, Ilaria Salis, një mësuese 39-vjeçare nga Monza, e cila u arrestua për goditje të neo-nazistëve në atë vend, shkruan: “Jam në izolim, pa ajër dhe pa mundësi të flas me askënd”.
Salis, e cila kaloi 15 muaj në burg në Budapest derisa u lirua në arrest shtëpiak më 15 maj me kusht prej 40 mijë eurosh, akuzohet se ka kryer krimin e rrahjes së dy pjesëmarrësve të një mitingu neo-nazist, i cili mbahet çdo vit në kryeqyteti i Hungarisë.
Tubimi tradicional “Dita e Nderit”, një tubim përkujtimor vjetor i krahut të djathtë kushtuar nderimit të trupave naziste në Budapestin e rrethuar gjatë Luftës së Dytë Botërore, mbahet çdo vit në kryeqytetin hungarez. Gjatë asaj ngjarjeje, paralelisht mbahet një kundërtubim antifashist. Ilaria Salis erdhi nga Monza në Hungari shkurtin e kaluar për të mbështetur aktivistët që luftojnë kundër fashizmit.
E lidhur me zinxhirë
Që nga viti 1997, kur u mbajt për herë të parë ky aktivitet i organizuar nga Istvan Gyorkos, një nga themeluesit e lëvizjes neo-naziste në Hungari, e deri më sot, konflikte mes dy grupeve kanë ndodhur disa herë, të provokuara kryesisht nga e djathta ekstreme.
Policia hungareze vitin e kaluar arrestoi tre femra dhe një mashkull, tre shtetas të huaj, për shkak të një sherri mes disa pjesëmarrësve të këtij manifestimi fashist. Mes të arrestuarve ishte edhe Salis, fotoja e së cilës, kur u soll me zinxhirë para gjykatës në Budapest në janar të këtij viti, shkaktoi zemërimin e politikanëve dhe publikut në Itali.
“Përveç prangave, kanë vënë edhe një rrip lëkure me kopa të cilit i janë ngjitur prangat. Më kanë lidhur edhe këmbët, më kanë vënë dy rripa lëkure rreth kyçeve, të mbyllura me dy dry dhe të lidhur me një zinxhir rreth 25 centimetra të gjatë. Më pas më vendosën pranga shtesë në njërin dore me një zinxhir lëkure, me të cilën më çuan në gjyq”, vijon Salis, duke përshkruar kushtet dhe trajtimin që ka marrë gjatë qëndrimit në burg në Budapest.
Në fund të marsit, ajo u soll sërish në gjyq me pranga dhe zinxhirë rreth këmbëve. Në atë kohë, kërkesa që avokatët e saj i parashtruan drejtësisë hungareze, për ta gjykuar atë në arrest shtëpiak, u refuzua me arsyetimin se e burgosura është e rrezikshme dhe se ekziston mundësia që arresti shtëpiak t’ia lehtësojë arratisjen.
Kryeministrja italiane Giorgia Meloni nuk e komentoi rastin për një kohë të gjatë, me shpresën që Salis do të ishte në gjendje të mbrohej dhe të provonte pafajësinë e tij. Megjithatë, para kësaj, qeveria e saj ftoi ambasadorin hungarez t’i dorëzonte një protestë zyrtare.
Gruaja antifashiste e akuzuar si pjesë e “Bandës me çekissë”
Shumë politikanë italianë kanë kërkuar që Salis të transferohet në paraburgimi në Itali, pasi ligji i Bashkimit Evropian lejon që qytetarët të jenë në arrest shtëpie në çdo shtet anëtar shtetas i të cilit janë. Megjithatë, ngaqë akuzohet se ka kryer një krim në Hungari, pra në vendin ku u arrestua, ajo duhet të presë vendimin.
Çështja Salis thelloi përçarjen mes rrymave politike të majta dhe të djathta në Itali dhe i pari që komentoi ishte lideri i ekstremit të djathtë Lega Nord (Liga e Veriut), Matteo Salvini, i cili tha se i kujtohet që kjo mësuese sulmoi dikur aktivistët e tij me një shkop në stendën e tyre promovuese në Monza gjatë fushatës zgjedhore të vitit 2017. Salvini gjithashtu e akuzoi atë se ishte e lidhur me të ashtuquajturën një “bandë ekstremistësh me çekiç”, e njohur më mirë si “Hammerbande”, e cila u krijua në vitin 2015 në Gjermani dhe për të cilën në fakt dihet shumë pak. Por nuk ka asnjë provë që Salis i përket bandës së lartpërmendur, pasi nuk është akuzuar ndonjëherë për një gjë të tillë. Pas kësaj deklarate, babai i saj, Roberto Salis, ka ngritur padi kundër Salvinit.
Në një tjetër letër që Roberto Salis ka marrë nga e bija nga burgu, Ilaria shkruan: “Kam vetëm një orë të lirë nga 24, kur mund të dalë nga izolimi dhe të ecë. Para se të hapin derën e qelisë sime të burgut, më duhet të qëndroj pa lëvizur me kokën pas murit”.
Kandidate për Parlamentin Evropian
Përpara se ajo të kalonte në arrest shtëpiak, një murale që përshkruan këtë aktiviste u shfaq në murin e një ndërtese në kryeqytetin e Hungarisë. Në seancën e fundit ku ajo u soll për herë të parë pa pranga, gjyqtari Joseph Sos lexoi me zë adresën ku ajo banon aktualisht, e cila më pas u publikua në faqen e lëvizjes së ekstremit të djathtë “Kuruc”. Kjo lëvizje e ka origjinën nga ushtria e rebelëve anti-Habsburg në Mbretërinë e Hungarisë që veproi midis 1671 dhe 1711. Ky gjyq më i famshëm në atë vend ndiqet rregullisht nga një grup neo-nazistësh që lejohen të marrin pjesë në seancat dëgjimore.
Për shkak të publikimit të të dhënave personale të aktivistes dhe antifashistes italiane, babai i saj Roberto Salis së fundmi ka folur para Parlamentit Evropian për rreziqet e qëndrimit të vajzës së tij në atë vend në pritje të vendimit dhe ka theksuar se jeta e saj është në rrezik.
Në përpjekje për të mbrojtur të drejtat e saj teksa pret verdiktin në Hungari, lëvizja e së majtës italiane “Aleanza Sinistra e Verdi” (Aleanca e të Majtës dhe të Gjelbërve) propozoi Ilaria Salis si kandidate në zgjedhjet e Parlamentit Evropian. Në rast se ajo fiton dhe thërret imunitetin e saj parlamentar, pozicioni i saj si anëtare e Parlamentit Evropian mund ta pastrojë atë nga akuzat dhe ta lejojë atë të kthehet në Itali. Ndryshe, Ilaria Salis rrezikon të paktën 11 vite burg.