Nga porti në port! Porti i vogël i Sazanit u ndërtua gjatë pushtimit të italianëve pas Luftës së Parë Botërore dhe u zgjerua nga rusët në vitet 1960, duke e kthyer në port ushtarak. Pas një ore udhëtim me anije, këmbët prekin tokë, të rrethuar nga uji.
30 vite më parë, ushtarët e Ushtrisë Popullore Shqiptare së bashku me familjarët e vendosur në ishull “fituan lirinë”, u lejun të largoheshin nga Sazani.
A ekziston një VKM e 2010-ës e firmosur nga Sali Berisha, që i përcaktonte Gadishullin e Karaburunit dhe ishullin e Sazanit si “Zona të mbrojtura jo, por Zona detare pra ujore.
Qeveria Rama ndërhyri: Zona detar “Karaburun – Sazan”, i shpallur “park kombëtar detar” (kategoria II), me Vendim të Këshillit të Ministrave nr.59, datë 26.01.2022 zgjerohet nga 12 428 ha në 12 437.7 ha.
Në korrik të 2015-ës buja se ishulli që ishte i hapur vetëm për ushtrinë do të hapej edhe për qytetarët, mori detet deri sa arriti në tokë. Përveç një firme të hedhur në letër nga ministrja e mbrojtjes në Tiranë, nuk duket të ketë ndryshuar gjë në ishull.
Gjatë Luftës së Parë Botërore e pushtuan dhe megjithëse Lufta e Vlorës i detyroi të lëshonin qytetin në vitin 1920, Sazanit nuk ju ndanë deri sa erdhën gjermanët në vitin 1943. Me ardhjen e demokracisë e “veseve të saj”, u rikthyen kundër trafiqeve të jashtëligjshme dhe në vitin 2009 u larguan duke ja lënë ushtrisë shqiptare dominimin e ishullit.
Në kulmin e lulëzimit, ishulli numëronte rreth 10 mijë banorë. Ushtarak dhe familjarë të tyre. Jetonin mirë. Pasi erdhën rusët nisën të pinin edhe ca më shumë. Kishin shkolla, kinema, pallate, aq sa dukej si një qytezë e rrethuar nga deti.
Sot ishull është rrethuar me fortifikime ushtarake, godina banimi, që flasin me heshtjen brenda mureve të tyre! Mbi kodër, diku dallon një radar e pak më tutje disa poligone.
Në sipërfaqen 5.7 kilometër katror gjenden gjallesa tokësore e detare të larmishme, si edhe bimësia që mbulon ishullin. Ai numëron 7 specie amfibësh, nga të cilët 3 janë specie të rralla. Ishulli përmban 15 specie zvarranikësh, nga të cilët 13 janë të rrallë.
Por çfarë mund të bëhet?
nëse vërtet investohen 1 miliard dollar ishulli mund të bëhet një parajsë turizmit shqiptarë ku përfitues janë qytetrët dhe Shqipëria. Një investim modern por edhe politik për vendin tonë do e bënte Greqinë dhe Mikonasin të harrohej nga amerikanët të cilët do mësynin të relaksoheshin në paradizin e ri të dhëndrrit të Trump. /Ekskluzive.al