Nga Chris Patten
Gjatë ditëve më të errëta të Luftës së Dytë Botërore, ndërsa pilotë të rinj britanikë luftonin me guxim Forcat Ajrore Gjermane në Anglinë jugore dhe forcat gjermane përgatiteshin për të pushtuar Ishujt Britanikë, kryeministri Winston Churchill mori përsipër detyrën për të ngritur moralin e bashkëqytetarëve të tij, duke u ofruar atyre një të ardhme më të ndritur përpara.
canlı casino siteleri
Për këtë qëllim, fjalimet frymëzuese të Churchill-it gjatë kohës së luftës përmbanin herë pas here një poezi që ai ka të ngjarë ta ketë hasur në shkollën Harroë në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Poezia, me autor Arthur Hugh Clough, një studiues që kishte shërbyer si asistent i Florence Nightingale, themelueses së infermierisë moderne, i nxiste njerëzit të refuzonin nocionin se lufta për të mirën ishte e kotë. Ajo përfundonte me frazën: “Në perëndim, shikoni, toka po shkëlqen”.
Churchill, afiniteti i të cilit për Shtetet e Bashkuara u ndikua nga nëna e tij e lindur në Amerikë, pohoi me besim se SHBA-ja do të vazhdonte të mbështeste vlerat liberal-demokratike përballë kërcënimit totalitar nazist. E nënkuptuar në këtë deklaratë ishte shpresa që, nëse ishte e nevojshme, SHBA-ja do t’i vinte në ndihmë Mbretërisë së Bashkuar dhe demokracive të tjera liberale të Evropës Perëndimore.
Megjithatë, kur shikojmë perëndimin sot, shohim re të errëta në horizont. Nëse ish-presidenti amerikan Donald Trump fiton zgjedhjet presidenciale të nëntorit, nuk ka asnjë garanci se ai do të mbrojë NATO-n ose do të mbrojë vlerat liberal-demokratike, siç bënë paraardhësit e tij. Po ashtu, ka pak shpresë se Ukraina mund të ketë mbështetjen e tij, duke pasur parasysh se kreu i Partisë Republikane preferon liderë autoritarë si presidenti rus Vladimir Putin në vend të aleatëve demokratikë të Amerikës.
Për shumë vite, “Perëndimi” është përdorur si një stenografi për shoqëritë liberal-demokratike në mbarë botën. Historikisht, presidentët amerikanë kanë shërbyer si liderë de facto të kësaj aleance, formale dhe joformale, të gjithë të bashkuar nga vlera dhe parime të përbashkëta. Por mundësia në rritje e një rikthimi të Trump-it në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2025 vë në pikëpyetje stabilitetin e këtij koalicioni.
A mund të durojë aleanca demokratike perëndimore një president amerikan që nuk beson në zgjedhje të lira dhe të ndershme? Trump, i cili aktualisht po përballet me katër padi penale dhe 91 akuza, duket se e konsideron sundimin e ligjit si një mjet për të larë hesapet me kritikët dhe armiqtë e tij të perceptuar, dhe jo si një shtyllë themelore të qeverisjes demokratike. Nëse ai do të zgjidhej president, nuk ka dyshim se mandati i tij i dytë do ta vendoste SHBA-në në rrugën e sundimit autoritar.
Ndërsa modelet perëndimore dhe kineze të qeverisjes konkurrojnë për dominim global, një fitore e mundshme e Trump mund ta kthejë peshoren drejt kësaj të fundit. Në librin e tyre të fundit The Political Thought of Xi Jinping, Steve Tsang dhe Olivia Cheung argumentojnë se presidenti i Kinës nuk propozon një alternativë ndaj rendit ndërkombëtar liberal të pasluftës. Në vend të kësaj, strategjia e Xi është e rrënjosur në vizionin e tij për Kinën si një shtet leninist njëpartiak i sunduar nga një udhëheqës i vetëm – ai vetë.
Rrjedhimisht, interesat e brendshme politike të Xi Jinping errësojnë vazhdimisht çdo nocion të përgjegjësisë globale. Ai përqafon konceptin konfucian të “Mandate of Heaven”, sipas të cilit sundimtarët marrin legjitimitet nga përzgjedhja hyjnore dhe ai pret që regjimi i tij të trajtohet me të njëjtin respekt që i jepej Kinës perandorake në kulmin e saj.
Për më tepër, Xi ka promovuar vazhdimisht sistemin autoritar të Kinës si një model qeverisjeje që të tjerët ta imitojnë. Ai beson se kur vendeve, veçanërisht atyre në Jugun Global, u paraqitet një zgjedhje, ata do ta konsiderojnë modelin kinez më tërheqës se demokracia e stilit perëndimor. Ky mund të jetë rasti nëse Trump fiton në nëntor dhe drejton një administratë të prekur nga korrupsioni dhe kaosi.
Që rendi liberal-demokratik të mund të zgjasë, vendet perëndimore duhet të mbrojnë parimet që kanë mbështetur suksesin e tyre gjatë gati 80 viteve paqeje dhe prosperiteti relativ. Por nuk mjafton të luftosh për këto vlera në Ukrainë, Azinë Lindore apo Lindjen e Mesme; ato duhet të ruhen edhe në nivel kombëtar. Siç tha Adlai Stevenson, dy herë kandidat demokratik për president, i cili shërbeu si ambasador i SHBA-së në Kombet e Bashkuara midis viteve 1961 dhe 1965, “Nuk mund të jemi më të fortë në politikën tonë të jashtme – pavarësisht të gjitha armëve dhe bombave që mund të grumbullojmë në arsenalet tona – se sa jemi në frymën që sundon brenda vendit.”
Është e qartë që Trump nuk e ndan këtë mendim, dhe as kolegët e tij republikanë, pothuajse të gjithë duket se i kanë braktisur parimet e tyre ose, më e pakta, i kanë fshehur për të shpëtuar të ardhmen e tyre politike. Ata nga ne që jetojnë jashtë SHBA-së dhe i admirojnë arritjet dhe parimet e saj themeluese, luten që amerikanët të bëjnë zgjedhjen e duhur kur të hedhin votat e tyre në nëntor. Atëherë, dhe vetëm atëherë, do të jemi në gjendje të deklarojmë, me të njëjtin besim si Churchill, “Në perëndim, shikoni, toka po shkëlqen.”
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. If Trump Wins, So Will China