Nga Roland Qafoku
Në librin “Dantja i pashmangshëm” Ismail Kadare shkruan “përpiqem të ngushëlloj veten se popujt energjik si grekët e vjetër dhe hebrenjtë kanë qenë të tillë si ne plot trazim, por për shqipëtarët ndodh kështu se ata në gjirin e tyre kanë shumë zemërim, inate dhe xhelozi”.
Paska qenë që jeta e gjithë krijimtaria e tij të kalojë nëpërmjet spiunimit, kritikave dhe akuzave. Një prej tyre unë po e publikoj sot, përmban një datë të vitit 1958, dhe duhet të jetë bërë nga një moshatar i Ismail Kadaresë nga Gjirokastra.
Gjeniu sapo kishte publikuar poemën “Princesha Argjiro” dhe kjo u shoqërua pikërisht me këtë spiunim. Një djalosh që në atë kohë ka dërguar një letër në organet e Komitetit Qendror dhe e sulmonte egërsisht autorin, pra Ismail Kadarenë, pikërisht për këtë poemë, sipas tij, ajo nuk mbështetet mbi fakte historike dhe nuk duhet të botohej, madje sipas tij kjo ishte një koncept i gabuar dhe antikombëtar.
Ishte me fat që Komiteti Qendror nuk e mori parasysh këtë letër, këtë spiunim, por ai natyrisht e mbajti në dosje dhe krijoi dosjen e tij, dhe imagjinoni që mund të ndërpritej tërë karriera e krijimtarisë së Ismail Kadaresë.
Në këtë letër të shtypur me makinë shkrimi, djaloshi që kishte bërë spiunimin, e që kishte edhe mundësira teknike për të bërë spiunime, e që është një faqe A4, shkruan me detaje për krijimtarinë e Kadaresë, por edhe për vetë Ismail Kadarenë.
Fati ishte, që siç e thamë më lart, që Ismaili të mos pësonte gjë, por sot pas kaq e kaq shumë vitesh është e diskutueshme dhe habitshme se si vazhdojnë të kenë akoma diskutime dhe debate për këtë, gati si tha një gazetar francez kur kishte në intervistë Ismail Kadarenë: “Ky shqiptari këtu akuzohet që nuk vdiq gjatë kohës së komunizmit”, pra është shumë e rëndë kjo dhe që ta kuptojmë këtë e dimë të gjithë që pas vitit 1990 ka pasur me dhjetra sulme, debate, akuza për Ismail Kadarenë, kulmi i tyre është ai që 45 mijë letra janë dërguar në Instituin (akademinë) Nobel në Suedi me kërkesën që Kadare mos ta marrë çmimin Nobel.
Është e turpshme, nuk na bën nder, një masivitet i tillë spiunime, kërkesa të liga etj, për çfarë, për atë që bëri Shqipërinë dhe gjuhën shqipe të njohur ndërkombëtarisht. Ismail Kadare nuk është thjesht një mit për ne, por është letrari, romancieri që e bëri gjuhën shqipe jo të mirë, jo të ëmbël vetëm për ne shqiptarët, por e bëri gjuhën shqipe të jetë e denjë krahas të gjitha gjuhëve të botës.
I përkthyer në 50 gjuhë, Ismail Kadare sot ka libra që vlerësohen nga kritika si më të mirët të letërsisë të shekullit të kaluar, por edhe të këtij shekulli, aq sa gazeta e njohur “Le Monde” shkruante që: “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” është një nga 100 librat që njeriu duhet t’i lexojë në jetë”.