Në Konferencën e Dytë Ndërkombëtare të Grave Socialiste në Kopenhagë në vitin 1910, Clara Zetkin propozoi shpalljen e një dite në vit për nder të të drejtave të grave. Sugjerimi i saj u pranua dhe dita e parë e gruas u festua më 19 mars 1911.
Më vonë u ndryshua në 8 Mars, sepse në atë ditë të vitit 1917, gratë në Bashkimin Sovjetik morën të drejtën e votës. OKB-ja e pranoi këtë datë në 1975 dhe e shpalli atë Ditën Ndërkombëtare të Gruas.
Ishte kjo “zonjë” e lëvizjes punëtore që u bë një ikonë e luftës për barazinë e grave dhe jeta e saj rebele si politikane, feministe dhe pacifiste e angazhuar i solli një reputacion të madh, por edhe armiq të shumtë. Dhe për fat të keq, edhe pas më shumë se njëqind vjetësh, tezat e saj për pozitën e nënshtruar të gruas janë ende aktuale.
Një vajzë mësuesi që “thithte” dijen
Clara Zetkin, vajza e një mësuesi fshati, u rrit në një shtëpi në Saksoni ku ushqeheshin idetë e krishtera dhe humaniste. Tashmë gjatë trajnimit të saj si mësuese në Leipzig, ajo iu bashkua Partisë Social Demokrate Gjermane. Ajo nuk mund të bëhej zyrtarisht anëtare sepse ligji gjerman ndalonte anëtarësimin e grave në parti politike.
Me shokun e saj të jetës, tipografin dhe revolucionarin hebre Ossip Zetkin nga Odessa, ajo u zhvendos në Paris, ku lindi dy djem dhe shkroi për shtypin e punëtorëve francezë dhe gjermanë. Atje ajo ndryshoi emrin e saj të vajzërisë Eissner në Zetkin, pavarësisht se nuk ishte e martuar me dashurinë e saj të madhe Ossip Zetkin. Sipas ligjit, ajo do të humbiste shtetësinë gjermane sepse shtetësia e gruas përcaktohej nga ajo e burrit.
“Gratë do të jenë të nënshtruara derisa të jenë të pavarura ekonomikisht”
Mori pjesë në kongresin themelues të “Internacionales së Dytë” në Paris si delegate e socialdemokratëve gjermanë. Atje ajo mbajti një fjalim në të cilin hodhi themelet e lëvizjes së grave proletare. Në fjalën e saj, ajo ndër të tjera tha: “Ashtu si kapitalistët nënshtrojnë punëtorët, ashtu edhe burrat nënshtrojnë gratë dhe ato do të qëndrojnë në atë pozicion derisa ato të jenë të pavarur ekonomikisht”.
Pas vdekjes së hershme të partnerit të saj të jetës Zetkin në 1890, ajo u zhvendos nga Parisi në Shtutgart pa asnjë mjet jetese. Atje ajo mori një punë si redaktore e revistës proletare të grave Jendakost dhe u martua me piktorin Georg Friedrich Zundel.
Edhe pse nuk mund të bëhej ende një anëtare zyrtare e SPD-së, Zetkin u bë më aktive në metodat më pak të drejtpërdrejta të promovimit të socializmit dhe rekrutimit të grave, sindikalizmit. Ajo lidhi sindikatat gjermane me organizatat ndërkombëtare dhe në të njëjtën kohë mbante qindra fjalime në vit. Në konferencën e SPD në 1896, ajo mbështeti masat për të mbrojtur nënat që punonin dhe mbrojti të drejtën e grave për të votuar.
Ajo shpejt u bë një nga gratë kryesore të lëvizjes socialiste, kështu që në maj 1889 ishte një nga tetë delegatet në Kongresin Ndërkombëtar të Punëtorëve në Paris. Atje ajo përfaqësoi punëtorët gjermanë dhe mbajti një fjalim për marrëdhëniet midis punës së grave dhe kapitalit, si dhe specifikat e pagave të grave në sistemin kapitalist. Ajo theksoi se ajo dhe miqtë e saj nuk duhet të fokusohen vetëm në marrjen e disa të drejtave si e drejta për arsimim apo barazi ekonomike, por edhe për t’i dhënë fund sistemit kapitalist që shtyp dy herë gratë, nëpërmjet familjes kapitaliste dhe tregut të punës.
Zetkin shpjegoi se kapitalizmi, në kërkimin e tij të vazhdueshëm për punë më të lirë, i shtyu gratë në fabrika dhe uli pagat e burrave. Prandaj, punëtorët kanë të njëjtin armik që i shfrytëzon: sistemin kapitalist që duhet përmbysur. Në të njëjtën kohë, ajo kundërshtoi konceptin e feminizmit borgjez, për të cilin ajo pretendonte se ishte një mjet për të përçarë klasën punëtore.
Miqësi revolucionare
Gjatë Luftës së Parë Botërore, Clara Zetkin, së bashku me Karl Liebknecht, Rosa Luxemburg dhe politikanë të tjerë me ndikim nga SPD, hodhën poshtë politikën partiake të Burgfrieden-it (një armëpushim me qeverinë, një premtim për t’u përmbajtur nga të gjitha grevat gjatë luftës). Përveç aktiviteteve të tjera kundër luftës, Zetkin organizoi një konferencë ndërkombëtare kundër luftës së grave në Berlin në 1915. Për shkak të qëndrimeve të saj kundër luftës, ajo u arrestua disa herë gjatë luftës.
Në vitin 1916, Clara Zetkin ishte një nga bashkëthemelueset e Lidhjes Spartaciste dhe Partisë së Pavarur Social Demokrate të Gjermanisë (USPD), e cila u nda nga partia e saj mëmë, SPD, në 1917 për shkak të mosmarrëveshjes me pikëpamjet e saj pro luftës. Në janar 1919, pas revolucionit gjerman në nëntor të vitit të kaluar, u themelua Partia Komuniste e Gjermanisë (KPD), së cilës iu bashkua edhe Clara Zetkin. Ajo ishte gruaja e parë që hyri në vetë udhëheqjen e socialdemokratëve dhe në konferencën e parë ndërkombëtare të grave socialiste në Shtutgart u zgjodh sekretare. Ajo u miqësua me Leninin në udhëtimin e saj të parë në Bashkimin Sovjetik. Ajo e intervistoi atë për “çështjen e grave” në vitin 1920.
Si kryetare e Rajhshtagut, ajo paralajmëroi kundër nazizmit
Në vitin 1924, Clara Zetkin ishte anëtare e zyrës qendrore të KPD. Nga viti 1927 deri në vitin 1929, ajo ishte anëtare e komitetit qendror të partisë. Ajo ishte gjithashtu anëtare e komitetit ekzekutiv të Kominternit nga viti 1921 deri në 1933. Në vitin 1925, ajo u zgjodh presidente e organizatës humanitare gjermane të majtë Rote Hilfe (Red Help). Në gusht të vitit 1932, si kryetare e Rajhshtagut për nga vjetërsia, ajo i bëri thirrje popullit të luftojë kundër nazizmit.
Nga viti 1920 deri në vitin 1933, Clara Zetkin ishte një përfaqësuese e popullit në Rajhshtagun gjerman, por më së shumti jetonte në Moskë, ku drejtonte sekretariatin e grave të Internacionales së Tretë. Ajo e kritikoi ashpër dhe me guxim Stalinin, por kurrë nuk e mohoi atë. Më 30 gusht 1932, ajo hapi seancën e Rajhshtagut Gjerman si deputetja më e vjetër e parlamentit.
Kur Adolf Hitleri dhe Partia e tij Nacional Socialiste e Punëtorëve Gjermanë morën pushtetin, KPD u dëbua nga Rajhshtagu në 1933. Clara Zetkin shkon në mërgim për herë të fundit, këtë herë në Bashkimin Sovjetik. Ajo vdiq atje më 20 qershor 1933, në moshën gati 76-vjeçare. Ajo u varros nën muret e Kremlinit në Moskë.
Një fjalim i vitit 1882
“Një nga kushtet e domosdoshme për çlirim dhe pavarësi është puna, nëse synimi është që gruaja të bëhet qenie njerëzore e lirë, atëherë gruas nuk duhet t’i hiqet puna, as orari i punës dhe as fushat në të cilat gratë mund të punojnë të kufizuara, përveç në disa raste shumë të rralla”, tha Clara Zetkin në atë kohë.