Sikur kriza të mos mjaftonte, Europa duket se po përballet me telashe të cilat po i shtyjnë shtetet të vihen kundër njëri-tjetrit, njëri pas tjetrit.
Norvegjia është kthyer më së fundmi në një ‘armik’ të përbashkët.
Shteti nordik po fiton miliarda euro shtesë nga çmimet e larta të gazit dhe shumë politikanë dhe zëra kritikë anë e mbanë Europës po e akuzojnë atë se po ‘përfiton nga lufta në Ukrainë’. Por si po e bën ajo këtë ekzaktësisht?
Pas sulmit ndaj gazsjellësit Nord Stream 1 dhe 2, Europa kishte shpresuar se një gazsjellës nordik që lidhte Poloninë dhe Norvegjinë me anë të Detit Baltik, mund të shpëtonte miliona familje europiane nga një dimër tejet i errët, i vështirë dhe i ftohtë.
Por deri tani, nuk duket se Norvegjia është e gatshme të lëshojë pe.
Çmimet e gazit vetëm sa janë rritur dhe Norvegjia po bëhet më e pasur se kurrë.
Ky pasurim për Norvegjinë nisi që në vitet 1960-të, kur zbulimi i naftës dhe gazit në brigjet e saj e transformoi atë në një nga shtetet më të pasura në botë.
Prej kohësh, Norvegjia ka qenë eksportuesi i tretë më i madh i gazit natyror në botë, pas Rusisë dhe Katarit.
Dhe që përpara luftës në Ukrainë ajo furnizonte të paktën 25% të nevojave të Europës me gaz.
Atëherë natyrshëm lind pyetja, përse nuk po diskutohet ajo si një faktor kryesor që po e ndihmon Europën të dalë nga kriza – duke zëvendësuar nevojat për gaz që deri tani ishin plotësuar nga Rusia?
Qëkur Rusia u godit nga sanksionet dhe nisi si rezultat, të pengonte dërgesat e gazit drejt partnerëve europianë të Ukrainës, kjo bëri që çmimi i gazit natyror të rritej – duke u shtatëfishuar vetëm gjatë vitit të fundit.
Duke mos ofruar asnjë lloj ulje për partnerët e saj europianë, Norvegjia do të fitojë të paktën $109 miliardë dollarë këtë vit vetëm nga shitjet e naftës.
Ajo gjithashtu ka zëvendësuar Rusinë si burimi më i madh i gazit për BE-në duke bërë që një lumë me para të derdhen në arkat norvegjeze.
Kjo ka bërë që liderët europianë ta akuzojnë Norvegjinë se po ‘përfiton nga luftë në Ukrainë’.
Norvegjia duhet të ndajë fitimet “gjigante” që ka bërë si rezultat i çmimeve më të larta të naftës dhe gazit, veçanërisht me Ukrainën, tha kryeministri polak Mateusz Morawiecki.
Kryeministri polak Mateusz Morawiecki via REUTERS
Teresa Ribera, ministrja spanjolle për tranzicionin ekologjik, i quajti gjithashtu “shqetësuese” çmimet që i paguhen Norvegjisë për gazin.
Në fakt, ky vërshim parash po kthehet në një problem politik të brendshëm dhe të jashtëm për BE-në.
Ligjvënësi norvegjez i partisë opozitare Rasmus Hansson ka një mesazh të ashpër për qeverinë e vendit të tij: ‘Lufta në Ukrainë nuk është një arsye e drejtë për të kërkuar çmime më të larta të gazit’, ka thënë ai.
Ndërkohë, qeveria e qendrës së majtë të shtetit nordik, e përbërë nga Social Demokratët dhe Partia e Qendrës, thotë se ka treguar solidaritet me një rritje të prodhimit prej 1.4 miliardë metër kub në tre fusha kyçe në mars, gjë që ka rezultuar në rritjen e dërgesave me gaz drejt BE-së. Ajo argumenton se Norvegjia nuk duhet të fajësohet për dinamikat e tregut që gjenden jashtë kontrollit të saj.
Por Hansson, një ish-lider i Partisë së Gjelbër Norvegjeze, e quajti “moralisht të gabuar” përfitimin nga rritja e çmimeve të nxitura kryesisht nga lufta dhe argumentoi se Norvegjia rrezikon gjithashtu të dëmtojë marrëdhëniet me partnerët kryesorë tregtarë evropianë duke i detyruar ata të paguajnë çmime kaq të larta të gazit.
“Ne mendojmë se Norvegjia është dritëshkurtër dhe shumë egoiste,” tha Hansson në një intervistë në zyrën e tij muajin e shkuar. “Ne po marrim një fitim të papritur i cili është shumë i madh, por pyetja është a na takojnë ato para përderisa arsyeja më e dukshme për atë rritje çmimi dhe të ardhurat shtesë janë fatkeqësia që i ka ndodhur popullit ukrainas dhe që pritet t’i ndodhë popujve europianë?”
Hansson dëshiron që paratë shtesë të shkojnë në një fond solidariteti që do të përdoret për të rindërtuar Ukrainën pas luftës. Ai tha se ekspertët duhet të përcaktojnë atë që duhet të konsiderohet një çmim “normal” i gazit dhe gjithçka më lart duhet të shihet si fitim lufte dhe të jepet mbrapsht.
Një ide e ngjashme ka edhe Brukseli. Gjatë një samiti urgjent të ministrave të energjisë të BE javën e kaluar, disa vende kërkuan vendosjen e një kufiri të çmimit për të gjithë gazin që vjen në BE.
Javën e shkuar, presidentja e Komisionit Ursula Von der Leyen tha se ajo po diskutonte një “task-forcë” me Norvegjinë për të parë “si jemi në gjendje të ulim, në një mënyrë të arsyeshme, çmimin e gazit”.
Deri më tani ama, Norvegjia nuk duket se do ta pranojë presionin.
Kryeministri norvegjez Jonas Gahr Støre ka thënë në mënyrë të përsëritur se nuk do të mbështesë një kufi çmimi për eksportet e gazit.
Ndërkohë, në mes të gjithë kësaj, Britania e Madhe po shqyrton mundësinë e nënshkrimit të kontratave afatgjata me Norvegjinë, gjë që do të kthehej në përfitim për të dyja palët.
Deri tani asnjë vendim nuk është marr në këtë drejtim dhe teksa dimri afrohet në dyert e hemisferës veriore, qytetarët europianë kanë nevojë për një vendimmarrje më të shpejt nga liderët e tyre.
A do ta shpëtojë Norvegjia BE-në nga kriza energjetike dhe rreziku eminent i një dimri të acartë apo do të vazhdojë ajo të përfitojë nga çmimet stratosferike të gazit dhe naftës si rezultat i luftës në Ukrainë?