Disa muaj më parë, mediat i bënë jehonë një interviste të antropologut Jose Pablo Baraybar, të botuar tek gazeta zvicerane “Le Temps”. Baraybar njihet prej publikut si një prej ekspertëve të përfshirë në hetimin e atyre që përfliten si krime të UÇK-së, apo historia e “shtëpisë së verdhë”.
Ky hetim famëkeq për shqiptarët, i kryer prej një skuadre ku merrnin pjesë ekspertë ndërkombëtarë të punësuar pranë UNMIK-ut dhe pranë Gjykatës Ndërkombëtare të Krimeve të Luftës në ish-Jugosllavi, edhe pse ende nuk ka prodhuar asnjë përfundim serioz e të besueshëm, ka pasur jehonë në media ndërkombëtare, po edhe në institucione të ndryshme të angazhuara në rajon.
Bëhet fjalë pikërisht për hetimin, të cilit iu referua Carla del Ponte, ish-kryeprokurorja e Hagës, në librin e saj, sipas të cilit në luftën në Kosovë rezulton që shqiptarët të kenë bërë po aq krime sa edhe serbët, edhe pse këta të fundit siç dihet, ishin të organizuar në represionin e tyre e në qëllimin për të spastruar etnikisht atë territor që historikisht ka qenë i banuar prej shqiptarësh.
Prej hetimeve të tilla ka marrë spunton dhe raporti kontrovers i zviceranit tjetër, Dick Marty-t, raport që tashmë është bërë shkak për nisjen e hetimeve të reja nga ana e EULEX-it.
Për raportin Marty dhe për historinë e “Shtëpisë së Verdhë” është folur gjatë, e palët interpretojnë sipas interesave, mirëpo, sipas Baraybar-it, e jo vetëm sipas tij, në ekipin e hetuesve që ka “zbuluar” atë çka pretendohet se ka ndodhur gjatë luftës, pra vrasje e tortura të kryera nga ana e UÇK-së, ka qenë dhe Lulzim Basha.
Sipas Baraybarit, Basha ka qenë me të në veri të Shqipërisë, si përkthyes e si jurist. “Basha e njeh dosjen, ai e ka pasur atë”, – ka thënë antropologu peruan publikisht tek gazeta “Le Temps”. E menjëhershme ka qenë përgjigjja e Lulzim Bashës, që ishte Ministër i Brendshëm në momentet kur u botua intervista e Baraybar-it, e kur sapo kishte nisur diskutimi: Basha mohoi të kishte qenë pjesë e hetimeve, edhe pse në CV-në e tij shkruhet se bash në atë kohë ai ka qenë në shërbim të Gjykatës Ndërkombëtare e të UNMIK, dhe detyra e tij ka qenë pikërisht ajo: të shoqërojë ekipet hetimore, si përkthyes nga shqipja në anglisht dhe anasjelltas, dhe si jurist.
Pas deklaratës së Bashës, pati dhe një reagim tjetër, nga mjeku nga Kosova, Tefik Gashi, edhe ai pjesëtar i ekipeve që kanë marrë pjesë në hetim. Gashi gjithashtu dëshmon për praninë e Bashës në hetimet në fjalë. Një tjetër konfirmim erdhi dhe nga Human Rights Watch, përmes përfaqësuesit të tyre Fred Abrahams. Në një deklaratë publike të kësaj organizate ndërkombëtare Abrahams pohon se Basha ka qenë në dijeni të hetimit, edhe pse në deklaratat e tij Basha tha se s’ka dëgjuar kurrë për këtë hetim.
“Ai ka punuar për Gjykatën dhe Departamentin e Drejtësisë pranë UNMIK-ut pas luftës, dhe personalisht ka hetuar informacionet për vendet e këtyre burgosjeve në Veri të Shqipërisë”, – tha Abrahams në deklaratën e tij publike.
për vendet e këtyre burgosjeve në Veri të Shqipërisë!
Fred Abrahams
Por, për publikun shqiptar mbetet e paqartë situata e përfshirjes së Bashës në hetimin që çoi më vonë deri te deklaratat e Del Pontes e deri te raporti i Dick Martyt, edhe pse një gjë dihet me siguri: Basha nuk ka dëshmuar përmes publikimit të ndonjë dokumenti zyrtar mospërfshirjen e tij.
Ai ka refuzuar pohimet e Baraybarit, Gashit dhe Abrahamsit duke thënë se këto janë shpifje, pasi ai ka punuar vetëm si ekspert për tranzicionin e Zyrës Ligjore të UNMIK-ut drejt Ministrisë së Drejtësisë në Kosovë, edhe pse CV-ja e tij tregon që ka qenë i angazhuar edhe si përkthyes e si oficer ligjor (jurist) pranë Gjykatës Ndërkombëtare të Krimeve të Luftës në Ish-Jugosllavi dhe UNMIK-ut.
Ndërkohë që është duke bërë fushatë për Bashkinë e Tiranës, Basha i detyrohet publikut më shumë transparencë mbi të shkuarën e tij, duke pasur parasysh sensitivitetin që rrethon çështje të tilla.
Lulzim Basha çoi në Hagë luftëtarët e Kosovës si F.Limaj, Vëllezrit Haradinajn, etjerë…që vuajnë qelive të burgjeve edhe sot në 2012, ku Lulzim Basha ndërtoi karrierën e tij në Kosovë e në Shqipni
Lulzim Basha ka qenë pjesë e grupit të hetuesve, si në rastin e Fatmir Limajt, ashtu dhe në atë të Daut Haradinajt…
Përfshirja në “çështjet delikate”, Limaj, Haradinaj etj.
Njerëz që kanë punuar me Bashën tregojnë se në vitet e para pas luftës ai ka qenë pjesë e ekipit të përkthyesve për Gjykatën Ndërkombëtare të Krimeve të Luftës në ish-Jugosllavi, ndërkohë që punonte edhe për hetuesit e departamentit ligjor të UNMIK.
Basha fillimisht ka qenë thjesht përkthyes, po më pas, falë përkushtimit në punë dhe përgatitjes si jurist, ka marrë pjesë edhe në përpilimin e dosjeve, edhe në përgatitjen e padive që hapën disa procese tepër të famshme gjyqësore.
Mes tyre, proceset ndaj disa prej komandantëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës së sapodalë nga lufta. Ndër ta, mund të përmendim Fatmir Limajn dhe Daut Haradinajn.
Të dy gjeneralët e UÇK-së, që sot janë deputetë në parlamentin e Kosovës, u akuzuan pas lufte për krime, u hetuan nga ndërkombëtarët, e u dënuan, ndërkohë që Lulzim Basha ka qenë pjesë e grupit të hetuesve, si në rastin e Limajt, ashtu dhe në atë të Haradinajt.
Në rastin e Fatmir Limajt, historia dihet prej shumëkujt në Prishtinë. Lulzim Basha ka qenë pjesë e grupit që ndërtoi dosjen për të, për Haradin Balën dhe Isak Musliun. Të tre drejtuesit e UÇK-së u transferuan në Hagë në 2003, me kërkesën e Gjykatës Ndërkombëtare për Krimet e Luftës në Ish-Jugosllavi, mbi ta rëndonin akuza që mund t’i mbanin gjatë pas hekurave, akuza të cilat janë renditur edhe nga Lulzim Basha.
Fatmirësisht, Gjykata Ndërkombëtare e Hagës i rrëzoi akuzat, dhe vendosi të lirojë gjeneralët e UÇK-së që qenë dërguar në burg edhe me ndihmën e bashkatdhetarëve të tyre.
Në rastin e Daut Haradinajt çështja është më pak e njohur për publikun shqiptar. Daut Haradinaj, vëllai më i ri i Ramush Haradinajt, ka qenë një prej komandantëve të parë të UÇK-së, i angazhuar në luftë që prej fillimit të organizimit të UÇK-së, bashkë me Adem Jasharin, Rexhep Selimin, Abedin Rexhën etj.
Daut Haradinaj ka qenë komandant i UÇK-së për zonën e Dukagjinit, një prej njerëzve më të respektuar për atë që ka bërë gjatë luftës në Kosovë, një prej luftëtarëve më heroikë. Por në 2002, si pasojë e një hetimi të gjatë të Departamentit për Drejtësi të UNMIK-ut, Daut Haradinaj, së bashku me katër luftëtarë të tjerë dërgohen në burg, për krime gjatë luftës.