Nga Amanda Coakley, një korrespondente ndërkombëtare me bazë në Vjenë
Kur bëhet fjalë për Shqipërinë, Shtetet e Bashkuara duket se po kalojnë nga indiferente në të përfshira në dritën e rritjes së pranisë së Kinës në rajon. Angazhimi më i madh i SHBA-ve me kombin e vogël ballkanik nxjerr në pah shfaqjen e një pike tjetër të mundshme përplasjeje midis ambicieve gjeoekonomike të Kinës në rajon dhe përpjekjeve në rritje perëndimore, ndoshta të vonuara, për ta kundërshtuar këtë.
Ndërkohë që shumica e vendeve të Ballkanit kanë qenë të uritura për investimet kineze, Shqipëria ka qenë një vend i jashtëzakonshëm, duke zgjedhur të angazhohet në mënyrë selektive me Pekinin. Ndërsa ka rreth 120 projekte të lidhura me Kinën me vlerë pothuajse 32 miliardë dollarë në Ballkan—shumica e të cilave janë në sektorët e infrastrukturës dhe energjisë—Shqipëria është larguar kryesisht nga grumbullimi i borxhit të madh kinez në këmbim të zhvillimit, duke zgjedhur blerje që nuk kërcënojnë të ardhmen e vendit.
Uashingtoni është përgjigjur në mënyrë të favorshme duke rritur investimet dhe lidhjet ushtarake. Në fillim të janarit, Komanda e Operacioneve Speciale të SHBA-së në Evropë njoftoi se po krijonte një bazë në Shqipëri. Kjo erdhi vetëm disa muaj pasi vendi priti stërvitjet ushtarake Defender Europe 21, operacioni më i madh në Evropën Juglindore që nga Lufta e Dytë Botërore. Dhe investimet amerikane, ndonëse ende të vogla, po rriten me shpejtësi. Sipas Bankës Qendrore Shqiptare, investimet e huaja direkte amerikane u rritën me 48 për qind në tremujorin e tretë të vitit 2020 krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2019, duke arritur në rreth 140 milionë dollarë.
Interesi i ripërtërirë i Uashingtonit për Shqipërinë filloi në vitin 2020, kur vendi iu bashkua nismës Clean Network, një program i administratës së Trump që synonte të sfidonte dominimin e firmave kineze në teknologjinë celulare 4G dhe 5G. Shqipëria ishte vendi i parë në rajon që u bashkua dhe e ka përdorur pjesëmarrjen e saj për të favorizuar Uashingtonin, i cili ka qenë i kënaqur për mbështetjen në rajon.
Në fund të vitit 2020, zyrtarët amerikanë dhe shqiptarë nënshkruan një memorandum mirëkuptimi për bashkëpunimin ekonomik në Tiranë, kryeqytetin e Shqipërisë, gjatë një vizite të Keith Krach, nënsekretarit amerikan të shtetit për rritjen ekonomike në atë kohë. Ky veprim i hapi rrugën investimeve të SHBA-së në projektin e hidrocentralit të Skavicës dhe termocentralit të Vlorës, një hap simbolik në kundërshtimin e interesave kineze në vend, projekti më i madh i të cilit është koncesioni i Geo-Jade Petroleum për nxjerrjen e naftës në fushën e Patos-Marinzës, fusha më e madhe e naftës në tokë në Evropë.
Pavarësisht animit të Shqipërisë drejt Perëndimit, Kina nuk është e frenuar. Në fund të tetorit 2021, Ministri i Jashtëm kinez Wang Yi vizitoi Shqipërinë gjatë rrugës për në samitin e G-20 në Romë. Vitet e fundit, Pekini ka mirëpritur rritjen e tregtisë; vendi është burimi i tretë më i madh i importeve të Shqipërisë pas Italisë dhe Turqisë. Bregdeti i Adriatikut i Shqipërisë është gjithashtu me interes për zgjerimin e Iniciativës së Kinës “Belt and Road”, e cila i ka vënë një theks të veçantë Evropës Juglindore si një portë për në Mesdhe.
Kina kishte krijuar një koalicion të lirë të vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore, të njohur si 16 + 1, që bashkëpunuan me Iniciativën “Belt and Road” të Pekinit. Por me vende të tilla si Republika Çeke dhe Sllovakia që kanë filluar të lodhen nga investimet e rënda të Pekinit, që më pas e kanë zemëruar Pekinin me shfaqjet e mbështetjes për Tajvanin dhe me Lituaninë që tërhiqet nga grupimi në maj të 2021-shit, mbajtja brenda e partnerëve strategjikë si Shqipëria është thelbësore për Pekinin.
“Shqipëria ka një vlerë simbolike për Kinën dhe vendi është një nga më interesantët në rajon për shkak të lidhjeve të saj historike me Kinën dhe përafrimit të saj me politikën ‘Një Kinë’.”- tha Stefan Vladisavljev, koordinator programi në Fondacionin BFPE për një shoqëri të përgjegjshme, një institut serb. Nga ana tjetër, është anëtare e NATO-s dhe i përkushtohet anëtarësimit në BE, gjë që vendos orientimin e përgjithshëm strategjik të politikës së jashtme shqiptare drejt Perëndimit.
Shtetet e Bashkuara dhe Evropa po bëjnë një përpjekje të vonuar për ta kthyer në favorin e tyre. Si Uashingtoni ashtu edhe Brukseli kanë hartuar plane zhvillimi ekonomik që synojnë të zbehin, të paktën pjesërisht, ndërhyrjet kineze përmes “Belt and Road”, dhe të dyja kanë paguar për të investuar më shumë në Ballkanin Perëndimor. Por ka “edhe shkopinj, edhe karota”.
Ashtu si shumë vende të Ballkanit, Shqipëria po përgatitet për anëtarësim në Bashkimin Evropian, pavarësisht se zgjerimi është anashkaluar vazhdimisht nga Brukseli. Nëse kjo qasje vazhdon, do të krijohet një vakum më i madh për ndikimin kinez.
“Pekini shihet si një burim i besueshëm financimi për zhvillimin ekonomik nga disa qeveri në Ballkanin Perëndimor.”- tha Valbona Zeneli, kryetare e nismave strategjike në Qendrën George C. Marshall. Për të nxitur vendet e Ballkanit në drejtimin e duhur, tha ajo, BE-ja duhet të lidhë zgjerimin dhe madhështinë kineze.
“Për të promovuar zhvillim pozitiv, BE-ja duhet të krijojë kushte specifike që adresojnë marrëveshjet e investimeve me Kinën si pjesë e politikës së saj të zgjerimit” duke përfshirë transparencë më të madhe dhe mekanizma kontrolli për investimet hyrëse, sipas Zenelit.
Për momentin, gatishmëria e Shqipërisë për të kufizuar investimet kineze dhe për të manovruar me Brukselin, Pekinin dhe Uashingtonin i jep vendit një mundësi të rrallë për të qenë një ndërmjetës i fuqisë rajonale. Serbia është partneri kryesor i Kinës në Ballkanin Perëndimor, me investime, kryesisht në formë kredie, që arrijnë në rreth 8 miliardë dollarë. Maqedonia e Veriut fqinje ka marrë gjithashtu kredi kineze dhe më e famshmja Mali i Zi e futi veten në borxhe serioze pasi mori një hua prej gati 1 miliard dollarësh nga Banka e Eksport-Importit të Kinës për të ndërtuar një autostradë. Në jug, në Greqi, kompania e transportit Cosco e Kinës kontrollon portin e Pireut – porti i katërt më i madh i kontejnerëve në Evropë – një lëvizje që ka shkaktuar shumë shqetësime në Bruksel.
Duke u bashkuar me të gjithë lojtarët kryesorë, Shqipëria mund të jetë potencialisht një pionier për kombet më të vogla të kapur në pikën e përballjes së Perëndimit me Pekinin.
Foreign Policy: Përshtati në shqip Hashtag.al