Marcedusa (Marçëdhuza) është një komunë me 400 banorë (sipas të dhënave deri më 30 gusht 2020) në provincën e Catanzaro në Kalabri. Qyteti kufizohet me komunat e Belcastro dhe Petronà në provincën Catanzaro dhe me komunën e Mesoraca në provincën e Crotone. Marcedusa, e cila shtrihet në një kodër argjilore në 288 m mbi nivelin e detit, është e rrethuar nga luginat e lumenjve Tacina dhe Croçhio. Ky pozicion i veçantë i jep qytetit pamjen e një ishulli.
Historia e Marcedusa (Marçëdhuza)
Megjithëse disa zbulime arkeologjike zbulojnë origjinën e Marcedusa në kohën e Magna Grecia, dokumentet e para që flasin për Marcedusa datojnë në maj të vitit 1225, kur Frederick II i Suabisë i dha Abacisë së Sant’Angelo de Frigillo të drejtën për të mbledhur kripën që dilte nga lumi Neto dhe nga “Merchedusi”.
Në këtë mënyrë, territori u bë pronë e Kontëve Ruffo të Catanzaro. Në 1434, me vdekjen e kontit Nicola Ruffo, Kontit të 4-të të Catanzaro dhe Markezit të Parë të Crotone, çifligu kaloi tek vajza e tij Giovannella, e cila u vra në 1435, kështu që çifligu i kaloi motrës saj Enrichetta.
Në gjysmën e parë të vitit 1439 Enrichetta Ruffo u martua me mëkëmbësin e Kalabrisë, Antonio Centelles, i cili, me martesë, fitoi Qarkun e Catanzaro, Markezizatin e Crotone dhe të gjithë Lordët e Ruffo di Calabria.
Por Antonio Centelles ishte martuar me Enrichetta Ruffo kundër vullnetit të mbretit Alfonso të Aragonës, i cili e konsideronte martesën si një akt rebelimi nga vetë Centelles. Kështu që Alfonso d’Aragona me ushtrinë e tij zbriti në Kalabri dhe, pasi kishte shkelur Neto-n në nëntor 1444, ai arriti në Crotone dhe rrethoi qytetin dhe fshatrat përreth. Sapo Centelles u mund, të gjitha tokat e saj, përfshirë edhe feudin e Marcedusa, u konfiskuan në pronën mbretërore.
Në vitin 1483, mbreti Ferdinand, “për të mbuluar shpenzimet e nevojshme për mbrojtjen e Mbretërisë”, i shiti çifligun e Marcedusa Paolo Caivano, udhëheqës skuadre i trupave për 6,000 dukatë. Në nëntor 1497 Andreana, vajza e vetme dhe trashëgimtare e Paolo Caivano, u martua me Andrea Caraçiolo, duke i sjellë të gjithë feudet e trashëguara nga babai i saj, duke përfshirë atë të Marcedusa.
Në 1527, Andrea Caraçiolo, gruaja e tij Andreana dhe djali i tij Paolo u vranë nga banorët e Mesoraca të cilët ishin ngritur kundër zotërisë së tyre dhe sulmuan kështjellën. Vetëm Isabella dhe Porzia, bijat e Paolo Caivano, u shpëtuan nga masakra.
Trembëdhjetë vjeçarja Isabella Caraçiolo ishte martuar me Ferdinando Spinelli, Duka i 2-të i Castrovillari.
Dhe ishte Ferdinando Spinelli ai që ripopulloi fshatrat Belvedere, Montespinello dhe Marcedusa me banorë të ardhur nga Shqipëria.
Në 1541, 17 vatra shqiptare u llogaritën në Marcedusa dhe në 1557 kishte shtatë vatra latine dhe 28 vatra shqiptare. Në sinodin e vitit 1564 ne zbulojmë se fshati Marcedusa, i banuar nga njerëz të cilët i përkisnin rritit Greko-Bizantin, ishte në një fazë të shpopullimit, por vitin e ardhshëm, vendi u taksua për shtatë vatra.
Në 1584, pas peripecive të ndryshme, baronia e Mesoraca me fshatrat Arietta, Mercedusa dhe Petronà u vendos në shitje nga Këshilli i Shenjtë Mbretëror me kërkesë të kreditorëve të Markezit të Mesuraca. Blerësi i baronit ishte Roberto Altemps, Duka i Parë i Gallesë.
Nga fundi i shekullit të gjashtëmbëdhjetë, për shkak të shtypjes fetare, banorët e fshatit Marcedusa u detyruan të braktisin ritin greko-bizantin për atë latin; kjo dëshmohet gjithashtu nga një raport i Fausto Caffarelli, kryepeshkop i Santa Severina i cili, në një raport të datës 1625, thotë se: “në të kaluarën kishte dy vende të banuara nga grekë, të cilët ndiqnin ritin greko-bizantin me priftërinjtë grekë, por tani ata tashmë kishin kaluar në ritin latin ”.
Në 1638 Marcedusa pësoi dëmtim për shkak të një tërmeti. Në atë kohë, njerëzit e varfër jetonin në Marcedusa, punonin në fusha, dhe jetonin në kasolle prej kashte. Kështu i përshkroi kleriku Paulo Cozza banorët e Marcedusa.
Më 6 maj 1649, Giovanni Pietro Altemps, Marcedusa fitoi titullin “Universitas” duke marrë një autonomi të caktuar administrative në lidhje me tokat afër Mesoraca.
Në 1669 Marcedusa u taksua për 38 vatra banimi, ndërsa në 1732 u regjistruan rreth 66 të tilla. Sidoqoftë, gjatë gjithë shekullit të tetëmbëdhjetë shtëpia në fermë mbante një popullsi prej rreth 500 banorësh (459 banorë në 1725; 517 në 1744; 450 në 1765; 545 në 1783; 511 në 1852) të cilët, megjithëse nuk ndiqnin më ritin greko-bizantin, përsëri ruanin gjuhën dhe zakonet e vendit të tyre të origjinës.
Altemps mbajtën çifligun deri në heqjen e feudalizmit (1806). Në 1809 Marcedusa fitoi autonomi përfundimtare administrative dhe regjistri civil u krijua.
Në 1931, Enciklopedia Treçani nën shënimin Marcedusa shkruante ndër të tjera: “komuniteti shqiptar në Mercedusa vdiq gjatë shekullit XVIII për shkak të malaries, popullsia aktuale është kryesisht vendase nga vendet fqinje”.
Në fakt, sot në Marcedusa, ku riti bizantin nuk praktikohet më sepse u shtyp rreth vitit 1598, gjuha e baballarëve është afër zhdukjes, ajo flitet vetëm nga disa të moshuar në qytet.
Për të vizituar
Kisha e Sant’Andrea Apostolo
Kisha, e ndërtuar në shekullin e 15-të, e cila u shkatërrua nga tërmeti, por më vonë u rindërtua. Fasada e kishës, shumë e thjeshtë, është e shënuar nga pilastra të larta me kapitele jonike që mbështesin timpanin. Portali drejtkëndor ka një dritare. Në të djathtë, këmbanorja katrore.
Kalvar
Kalvari është një tempull i vogël, i përbërë nga tre kolona.
Pallatet e Marcedusa (Marçëdhuz)
“Palazzo Barletta”: pjesa e poshtme e ndërtesës, në të cilën porta prej guri hapet me një hark të rrumbullakët dhe dekorim të vogël të gurthemelit, është suvatuar plotësisht. Kati i parë, nga ana tjetër, ruan tiparet e tij origjinale me ballkone të përshtatur nga pilastra që përshtaten në një kornizë projektuese.
“Palazzo Greco”: Ka një çati tjegullash me dy nivele. Ballkone të thjeshte me hark, punuar me kangjella hekuri. Dritaret prej druri.
“Palazzo Dardano”: Ndërtesa mban një portal të bukur në gur të lehtë, me një dekorim gur themeli, përmes të cilit ju hyni në një atrium me një hark që të çon në një shkallë prej guri. Në pjesën e pasme të ndërtesës ekziston edhe një hyrje dytësore me një portal guri të përbërë nga blloqe katrore.
“Palazzo Spada”: Ndërtesa me dy nivele është suvatuar vetëm pjesërisht. Kati i dytë, në fakt, është në gur të ekspozuar. Porta dhe dritaret janë të pajisura me harqe të rrumbullakëta të bëra me tulla të kuqe.
Bashkia e qytetit: Ka hyrje të shumëfishta në një nivel dhe dritare të të harkuar me hekura. Një pllakë mermeri me emrat e të rënëve të Luftës së Parë Botërore u vendos në fasadën e Bashkisë në 1925./mondoarberesh/