Masakra e 4 Shkurtit 1944, ate dite te zeze ne Tirane, ishte nje krim monstruoz gjakatar i kryer nga ‘’SS’ e Gastapos gjermane naziste dhe bandat kolaboracioniste balliste e legaliste nen drejtimin e Ministrit te Bredshem kuisling, te asaj kohe, Xhafer Deva, duke patur ne krye Xhelal Starvecken, Osman Kazazin e te tjere.
Ate dite terrori te zi u pushkatuan e u mbuluan me gjak, neper rruget e Tiranes, 84 bij nenash te pafajshem. Ky terror masiv nazisto-ballist ka mbetur ne kujtesen e popullit te kryeqytetit dhe te te gjithe Shqiperise, si nje ngjarjet me te egra cnjerzore, si nje nga gjemat me te renda te Luftes se II Boterore, e ndermarre nga pushtuesit naziste e veglat e tyre tradhetare e ngjashe me me masakren e Boroves, me pushkatimet ne Kampin e Prishtines, ato ne Pezes, etj.
Ne ate nate dimri te ashper, kudo u degjuan krisma te llahtarshme, te qara femijesh e kuje nenash, deri ne agim… U pushkatuan mizorisht 84 njerez dhe u terhoqen zvarre ashtu te mbuluar me gjak, neper rruge e neper rugica.Vec ketyre u arrestuan dhe u bur- gosen apo u internuan, neper kampet naziste, 500 te rinj e te reja antifashiste.
Gjendeshin kudo, njerez te hedhur mes pellgjeve te gjakut, te rinj komuniste, antifashiste, por edhe punetore, druvare, deri edhe ushtare italiane, te cilet pas kapitullimit te Italise Fashiste, kishin gjetur strehe dhe mbrojtje ne familje shqiptare. Ne mes te masa kruarve kishte edhe antifashiste malazeze, te nxjerre nga burgu, per kete masaker, etj.
DY FJALE NGA SITUATA E PERGJITSHME E KOHES SE NGJARJES
Masakra e 4 Shkurtit ndodhi ne kohen kur pushtuesit naziste ndermoren Mesymjet armike te Dimrit ‘43-’44, me forcate Korpusit XXI dhe XXII dhe grupe ‘’SS-esh”, mbeshtetur nga forca te xhandareve kuislinge e kolaboracionisteve ballisto-zogiste qe u perfshi ne ne 5 operacione, njeri pas tjetrit, me emra te koduar. Ne to, morren pjese 40 mije forca naziste dhe 12 mije mercenare xhandaro-ballisto-legaliste, artileri e shumte dhe tanke.
Ajo filloi ne Peze me operacionin ‘’505’’, vazhdoi me operacionet e tjera, ne te gjithe territorin e vendit dhe u mbyll me operacionin ”PIK” ne malësine e Gjakoves e Tropoje dhe u mbyll ne mesin e Shkurtit, kur filloi Kundermsymja e Ushtrise partizane,me objektiva te qarta opertivo-strategjike te Shtabit te Pergjithshem te UNÇSH. Vecanerisht i eger ishte operacioni i shoqeruar me nje regjim terrori te papare, me pushkatime, vrasje e burgime deri edhe te grave dhe femijeve sidomos territorin e Tiranes, Korces, Shkodres, Gjirokastres, Elbasanit,Beratit, Vlores, Durresit, etj. Mesymja pranverore e UNÇSH, zhvillohej, ne nje kohe kur ne Evrope ngjarjet, po rrokulliseshin me shpejtesi.
Ne Frontin e Lindjes, ate sovjeto-gjerman, Ushtria e Kuqe kish ndermarre nje seri operacionesh, qe kane hyre ne histori si ‘’Dhjete goditjet e Ushtrise se Kuqe’’, te gjitha, gjate vitit 1944. Ishte periudha, kur Aleatet anglo-amerikane, po pergatiteshin te hapnin Frontin e Dyte qe u realizua me 6 Qershor 1944.
TE KETHEHEMI TE 4 SHKURTI
Te tilla akte terrorizmi, nazistet gjermane, ne ato vite i praktikonin shpesh neper qytetet e Evropes. Po ky ne Tirane, me aq pak banore, por edhe per nga makabriteti e numuri i madh i te masakruarve, qe i paprecedent. Nazistet e veglat e tyre, kete terror te eger, nuk e ndermoren, ne ate kohe, ashtu sic e kishin zakon, pas ndonje aksioni te guerilasve, por me nje qellim teper te percaktuar qarte: ate per te shuar LANC te popullit shqiptar, te udhehequr nga PKSH me ne krye Frontin NC, ne menyre qe te siguronin krahe te sigurte trupave te tyre te pushtimit, nga ndonje zbarkim i mundshemi Trupave Aleate ne brigjet e vendi tone, qe sipas tyre pritej.
Po, sic dihet, LANC, ne te kundert u rrit me tej dhe qellimi i tyre nuk dha rezultatet e pritura. Ishin dite qe, sic vertetojne dokumentate kohes dhe deshmitaret okulare te jetuar, armiqte naziste e kreret kolaboracioniste, te terbuar nuk ngopeshin me gjak… Ne ato dite te intensifikimit te luftimeve, rreth Tiranes e ne Dajt, ndodhte qe per te mbjelle terror, nazistet e tradhetaret e Deves, i shetisnin mbi gomare partizanet e rene ne keto luftime.
Madje nje foto qe, ne veteraneve na ka mbetur ne mendje, per makabritetin qe pasqyronte ne to e qe ato dit qarkullonte nga tradhetaret, per te treguar “trimerine e bishave” dilnin duke u zgerdhire e duke dredhur mustaqet, kur kishin drejtuar pushket e revolet mbi partizanet e vrare , ne luftimet qe permendem me lart.
Çfarë makabriteti i papare!
Nuk besojme se eshte e nevojshme te zgjatemi, sepse te gjitha tregojne tete kunderten e asaj qe prisnin armiqte. Shperthimi i urrejtjes popullore, çoi ne zgjerimin e Luftess Antifashiste Nacionalclirimtare nen nxitjen e atdhetarise dhe patriotizmit partizan…
LISTA E TE RENEVE NE MASAKREN E 4 SHKURTIT
Xhemal Sojli, Sitki Cico, Vasil Muzina, Haki Huta, Maliq Huta, Jani Koco, Sulejman Vrapi, Ramiz Treni, Vangjel Capo, Harito Harito, Ali Visha, Mina Thomai, Shemsi Haka,Todi Shkurti, Fadil Rada, Gjergj Legisi, Shaban Rada, Kurt Ukaj, Lake Sulaj, Vasil Muzina, Nje italian i pa identifikuar, Islam Halla, Hasan Çeliku, Emrulla Kora, Sokrat Tako, Raxhioniere Ravezi, (italian), Jorgji Marangozi (malazez), Kater punetore te paidentifikuar, nje italian tjeter i paidentifikuar,tre malazeze te nxjerre nga burgu, Dr, Stefan Pano, dy punetore te paidentifikuar, Dhimiter Mihali, Vincenco Apel, nje tjeter i paidentifikuar ; perseri nje tjeter i padentifikuar; nje i vrare para xhamise se Zajmit, Hasan Çeliku, Osman Borici, Kurt Ukaj, Leke Sulaj, Sokrat Toka, DhimiterToka, Vangjel Capo, Xhemal Sojli, Mihal Koço, Ali Visha, Petro Prifti dhe mjaft te tjere deri te numuri 84 që nuk qe e mundur te identifikoheshin, sepse qene demtuar rende ngat e shtenat, drejt ne fytyre e ne koke.
Hije zezë 4 shkurtin e mbuloi. Ajo ishte një natë ferri, një natë tmerri, me klithma e varre që u hapën në , një natë tmerri, me klithma e varre që u hapën në çdo cep të Tiranës. Qanin nënat, gratë dhe motrat për djemtë që ishin mbuluar nga gjaku i tyre që kish ngrirë të ftohtit. Por gjaku i tyre rrodhi i lirë në tokën e shkrirë.
Populli i Tiranës u betua se do ta merrnin hakun e bijve të vrarë nga dora nazisto-ballistëve që endeshin rrugëve të Tiranës. Katër Shkurti do të mbetet e paharruar në kujtimet e atyre që e jetuan dhe e brezave që do të vijnë.
Lavdi të përjetshme të rënëvë në masakrën e 4 Shkurtit 1944.